W przepisach o zawodzie dzien
nikarza należałoby uwzględnić zagadnienia kwalifikacyjne, utworzyć
rejestry dziennikarzy, uregulować uprawnienia redaktora, sprawy ano-
nimatu (względnego), uprawnienia dziennikarza do informacji i spraw
dzania wiadomości, ochronę tytułu zawodowego, zdobywanie uprawnief
sprawozdawcy sądowego itp. oraz uwzględnić specyfikę pracy rado,
prawnego redakcji. Problemem wymagającym uregulowania jest kwe
stia współpracowników redakcji, oni bowiem dostarczają znaczną iloś<
materiału, często zdobytego ,,po partyzancku", który później redakcji
12
9 - Działalność zawodowa
oraz fonia. Środki masowej informacji nazywam prasą, gdyż pojęcie prasy, ostatnio staje się synonimem właśnie owych środków2.
"Nieoględność" w zasadzie trafnie sformułowano w p.p. 1938 r. art. 33. Określenie "nieoględność", obejmujące zakres obu postaci winy nieumyślnej, a zarazem tematycznie nawiązujące do niedopełnienia obowiązku, jest jak się wydaje trafniejsze niż "z winy nieumyślnej dopuszcza" - sformułowanie użyte przez projekt k.k. 1963 r. w art. 428 § 1.
Natomiast przepisy o zniesławieniu należałoby rozbudować odpowiednio na podstawie art. 255 k.k., w oparciu o dotychczasowe doświadczenia i dyskusje. Propozycja przepisu o zniesławieniu prasowym:
Art. A. Zniesławienie prasowe.
§ 1. Kto pomawia inną osobę, instytucję, zrzeszenie lub zespół o postępowanie lub właściwości, które mogą:
a) poniżyć je w opinii publicznej, podlega karze aresztu do lat 3 i grzywny;
b) narazić na utratę zaufania niezbędnego dla danego stanowiska lub działalności, podlega karze aresztu do lat 2 i grzywny.
§ 2. Nie ma przestępstwa jeżeli udowodniono prawdziwość zarzutu.
§ 3. Nie ma przestępstwa, gdy w chwili czynu udowodnienie niepraw-dziwości zarzutu byłoi niemożliwe (nieodparty błąd).
§ 4. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, o ile nie stwierdzono*prawdziwości zarzutu, lecz sprawca działał w przeświadczeniu opartym na obiektywnie uzasadnionych podstawach, że zarzut jest prawdziwy, a po ustaleniu jego nieprawdziwości opublikował sprostowanie.
§ 5. Dowód prawdy, nieodpartego błędu, prawdopodobieństwa, wolno przeprowadzić, jeżeli zarzut był postawiony w obronie uzasadnionego interesu publicznego lub prywatnego, a nie dotyczył okoliczności życia rodzinnego lub prywatnego, nie kolidujących z prawem.
§ 6. Nie stanowią zniesławienia rzetelne i wypowiedziane zgodnie z dobrymi obyczajami:
a) ujemne analizy i oceny dzieł naukowych, artystycznych, przemysłowych oraz działalności społecznej lub zawodowej innych osób;
b) oświadczenia składane w wykonaniu obowiązku prawnego i obronie praw przez osoby bezpośrednio zainteresowane;
c) wypowiedzi w formie satyrycznej.
§ 7. Jeżeli sprawca wie, że zarzut jest nieprawdziwy, podlega karze aresztu od 6 miesięcy do 5 lat i grzywny.
§ 8. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
§ 9. Brak przestępstwa z przyczyn określonych w § 2, 3 i 6 nie uchyla
2 Por. M. K a f e l, Prasoznawstwo w ZSRR i USA, Biuletyn Naukowy Wydz. Dzienn. UW, 1961, nr l, s. l, wskazuje na rozwój pojęcia prasy w kierunku środków masowej informacji.
131
odpowiedzialności sprawcy za obrazę, jeżeli wynika ona z formy wypowiedzi.
§ 10. Wyrok skazujący należy na wniosek pokrzywdzonego opublikować na koszt skazanego przy użyciu środka masowej informacji, przy pomocy którego ogłoszono przestępną wypowiedź.
§ 11. W razie uniewinnienia sprawcy bądź umorzenia postępowania z innych przyczyn niż wskazane w § 2, należy opublikować sprostowanie na warunkach przewidzianych w § 10.
Za typizacją opartą na art. 255 k.k. przemawiałby fakt znacznego dorobku w tej dziedzinie zarówno, jeżeli chodzi o doktrynę, jak i orzecznictwo oraz rzecz tak istotna, jak opracowane tezy Komisji Kodyfikacyjnej k.k. 1932 r. Zasadniczo jestem zdania, iż podstawowym warunkiem uchylającym przestępność czy przesądzającym o karalności3 winna być prawdziwość zarzutu, którą należy udowodnić. Niemniej jednak istnieją sytuacje, w których mimo iż w momencie postawienia zarzutu istniała pełna możliwość jego udowodnienia, to w chwili procesu sytuacja się zmieniła i ujawniono nieprawdziwość zarzutu. W takim wypadku zachodzi nie tylko niezawiniony, ale i nieodparty błąd, bo prawdziwość zarzutu (§ 2) odnosi się do prawdy materialnej. Wprowadzenie przepisu § 3 uzasadnia wzgląd na interesy rzetelnej wypowiedzi prasowej. Kontratyp ten miałby charakter wyjątkowy, jednak wprowadzenie jego jest konieczne 'ze względu na uznanie 4 w § 2, iż przy dowodzie prawdy chodzi o prawdę w sensie absolutnym, nie zaś "formalnym" (w momencie zarzutu).