pierwszym wra�eniem, z wiekiem. Wiadomo z potocz
137
Tabela 11
Klasa I faza II faza R�nica
Ia 0,89 1,60 0,71
Ib 1,17 1,57 0,40
IIa 0,61 0,8 ' 0,26
IIb 0,30 1,17 0,87
Obja�nienie: R�nice mi�dzy �rednimi istotne na poziomie 0,01=; poziomie 0,05
n~_ ~ch obserwacji, �e im dzieci m�odsze, tym �atwiej osoba nie znana mo�e, oczywi�cie ~~~ pewnych warunkach, wywo�a� w nich pozytywne uczucia.
Dane powy�sze wskazuj� r�wnie�, �e �rednia postaw emocjonalnych podnios�a a_� w fazie II we wszystkich klasach, przy czym najwi�kszy przyrost wyst�pi� w kl. la i IIb.
Jak mo�na wyja�ni� powy�sze zale�no�ci?
Z teorii r�wnowagi poznawczej F. Heidera (1958) wynika m. in. wniosek, �e sv warunkach gdy osobnik B orientuje si�, �e A mo�e stanowi� z nim "jednostk� poznawcz�", np. wsp�praGOwa�, kontrolowa�, u B mog� powsta� pozytywne postawy wobec A. Eksperyment przeprowadzony przez J. M. Darleya i E. Berscheida (196 potwierdzi� t� hipotez�. Studentki poinformowane, �e b�d� mia�y jako partnerk� do dyskusji losowo wybran� dziewczyn�, przejawi�y wobec niej bardziej pozytywn� postaw� ni� wobec partnerki, kt�ra nie zosta�a desygnowana do udzia�u w dyskusji z nimi. W podobnym eksperymencie H. Mirels i J. Mills (1968) stwierdzili r�wnie�, �e antycypacja wsp�pracy wywo�uje bardziej pozytywne postawy wobec os�b, kt�rych charakterystyka (udost�pniona osobom badanym) wygl�da�a negatywnie ni� wobec os�b, z kt�rymi badani nie mieli si� kontaktowa�. Antycypacja wsp�pracy nie wp�ywa�a natomiast na oceny os�b o neutralnych charakterystykach.
Przedstawione wy�ej wyniki bada� w�asnych s� zgodne z badaniami ameryka�skich psycholog�w spo�ecznych. Mo�na wi�c przyj��, �e antycypacja kontakt�w i wsp�pracy wywo�uje na og� pozytywne przesuni�cia w postawach emocjonalnych. W naszych badaniach, w przeciwie�stwie do bada� ameryka�skich, w kt�rych operowano jedynie informacjami i "papierowymi" charakterystykami, v~y st�pi�y odmienne czynniki, mianowicie osoba badana styka�a si� bezpo�rednio z osob�, z kt�r� mia�a wsp�pracowa�.
Z kolei przypatrzmy si� zmianom w strukturze stosunk�w pod �-p�}wem dysonansu i epercepcji, jakie wyst�pi�y w II i III fazie eksperymentu. URZgl�dniaj�c kierunek zmian w obu klasach i obliczaj�c dla zmian jednokierunkowych i dwukierunkowych �rednie otrzymamy nast�puj�ce dane:
Wyniki zawarte w tabeli 12 wskazuj�, �e negatywna epercepcja posiada wi�ksz� si�� motywuj�c� ni� dysonans wywo�any odmiennymi postawami. Negatywna epercepcja szczeg�lnie silnie oddzia�uje na sk�adnik emocjonalny i motywacyjny (ch�� kontaktu). Dysonans, jakkolwiek przyczynia si� do obni�enia postaw emocjo
138
Tabela 12
Elementy struktury
stosunku iiil DYsonans Epercepcja
Postawy emocjonalne -0,34 -0,73
Zaufanie -i-0,24 -0,21
Ocena do�wiadczenia -I-0,42 -�-0,20
Pragnienie, aby A by� in-
struktorem -f-0,01 -0,45
Obja�nienie: - oznacza r�nokierunkowe zmiany wska�nika w dw�ch klasach (to znaczy, �e np. w klasie Ib ocena do�wiadczenia zmala�a o 0,07, w klasie IIb wzros�a o 0,47, co po odj�ciu i podzieleniu przez 2 daje -�-0,20).
palnych, nie zmienia ca�ej struktury stosunku; przeciwnie, sk�adnik zaufania w obu klasach wykaza� tendencj� do podniesienia swego poziomu.
Og�lnie bior�c mo�na stwierdzi�, �e negatywna epercepcja silniej i rozleglej wp�ywa na struktur� stosunk�w interpersonalnych ni� dysonans. Zale�no�ci te staj� si� zrozumia�e, je�li uwzgl�dni si�, �e epercepcja ��czy si� ze zjawiskami emocjonalnymi, a dysonans funkcjonuje g��wnie w obr�bie zjawisk percepcyjno-poznawczych. Informacja instruktora o jego stosunku do klasy wytworzy�a stan zagro�enia u uczni�w; mo�na przypuszcza�, �e informacja ta zagrozi�a ich potrzebie bezpiecze�stwa, dodatniej samoocenie i identyfikacji z klas�. Oczywi�cie nie u wszystkich uczni�w te parametry by�y identyczne, st�d te� proces epercepcyjny mia� zapewne r�ny przebieg i prowadzi� do r�nych zmian postaw emocjonalnych. W badaniach naszych nie kontrolowali�my wp�ywu zmiennych osobowo�ciowych, analiza zmian postaw u kilku uczni�w wskazuje, �e niekt�rzy z nich zmieniali swe postawy z +1 nawet na -2. Problem wp�ywu zmiennych po�rednicz�cych na postawy emocjonalne winien sta� si� przedmiotem dodatkowych bada�.
W badaniach zreferowanych powy�ej w klasach dysonansowych funkcjonowa�y, jak mo�na przypuszcza�, bod�ce typu "zimnego", nie anga�uj�ce silniej osobowo�ci os�b badanych. W klasach typu epercepcyjnego instruktor deklaruj�c sw�j stosunek do klasy stanowi� niew�tpliwie system bod�c�w typu "ciep�ego". Informacja, �e partner nie lubi nas, �e mu si� nie podobamy, wyzwala na og� silny niepok�j, gdy� zagra�a poczuciu bezpiecze�stwa i dodatniej samooceny. Motywy zwi�zane z epercepcj� mo�na zatem odnie�� do potrzeby dodatniej samooceny, a wi�c od strony teoretycznej wyniki klas epercepcyjnych mo�na rozpatrywa� jako pozytywn� weryfikacj� koncepcji dodatniej samooceny. Zagro�enie dodatniej samooceny wywo�ane informacj� instruktora wyzwoli�o wi�ksze przekszta�cenia w postawach emocjonalnych.
BADANIE V'
Kategoria wyr�wnania, kt�ra odgrywa centraln� rol� w koncepcji, jest poj�ciem wieloznacznym. Og�lnie bior�c kategori� t� mo�na interpretowa� interpersonalnie b�d� intrapersonalnie. Interpersonalne uj�cie wyr�wnania zak�ada istnienie dw�ch osobnik�w oddzia�uj�cych na siebie przez okre�lony czas i zdobywaj�cych
139
~a~ ~okuinterakcjiinformacjeowzajemnychpostawachemocjonalnych.Interpersonalne ~y~r�wnanie mo�na ujmowa� w spos�b statyczny np. w okre�lonym odcinku ~~asowym badamy wzajemnie postawy emocjonalne partner�w, b�d� traktowa�
kategoriach procesu. W tym ostatnim uj�ciu musimy okre�li� poziomy postaw ~ocjonalnych, np. w dw�ch odcinkach czasowych i por�wnuj�c je stwierdzi� ~niejszenie si� rozpi�to�ci w postawach. Mo�na to symbolicznie zanotowa� naGr�puj�co:
(eXmeYOt > (ex2-eY2Ot+Ot)
Kategoria wyr�wnania mo�e by� ujmowana r�wnie� w spos�b intrapersonalny. To uj�cie stanie si� bardziej ewidentne w �wietle poj�cia epercepcji. Przez epercepc~� - jak wspomnieli�my wy�ej - rozumiemy przetwarzanie informacji nap�ywa�cych najcz�ciej od partnera (np. pod wp�ywem jego zachowania, wypowiedzi) na informacje o jego postawie emocjonalnej do nas.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.