Mo�liwe jest przes�uchanie �wiadka z udzia�em oskar�onego lub obro�cy, ale wy��cznie w przypadku, gdy �wiadka przes�uchuje s�d lub s�dzia wyznaczony. Literalna wyk�adnia tego przepisu wskazuje na wykluczenie mo�liwo�ci udzia�u stron w sytuacji, gdy przes�uchania dokonuje prokurator. Przes�uchanie przez s�d b�d� s�dziego z udzia�em stron ma miejsce oczywi�cie przy zachowaniu warunk�w uniemo�liwiaj�cych jego identyfikacj� (np. urz�dzenia zniekszta�caj�ce g�os, b�d� chroni�ce przed rozpoznaniem wzrokowym (art. 184 � 3 kpk.). Z tego te� powodu dopuszcza si� tak�e mo�liwo�� przes�uchania takiego �wiadka na odleg�o�� przy u�yciu odpowiednich urz�dze� technicznych (art. 184 � 4 kpk.).
Wymogi dotycz�ce zapewnienia konstytucyjnego prawa do obrony i przestrzegania akt�w prawa mi�dzynarodowego sk�oni�y ustawodawc� do wprowadzenia regulacji, aby przes�uchanie �wiadka anonimowego nast�powa�o w stadium s�dowym w warunkach kontradykto-ryjno�ci. Na tle stanu prawnego przed nowelizacj� wskazywa�o na to orzecznictwo s�dowe, a w szczeg�lno�ci wyrok SN z 10. grudnia 2001 r., IV KKN 229/01 (OSNKW 2002/3-4/21) stwierdzaj�cy: �Przepisy art. 184 � 3 i 4 kpk. musz� by� wyk�adane w powi�zaniu z tre�ci� art. 6 ust. 3d Konwencji o Ochronie Praw Cz�owieka i Podstawowych Wolno�ci, co prowadzi do wniosku, i� przes�uchuj�c �wiadka anonimowego w toku post�powania jurysdykcyjnego s�d ma obowi�zek zapewnienia oskar�onemu lub (i) jego obro�cy sposobno�ci zadania �wiadkowi pyta�, co jest elementarnym warunkiem umo�li-
281
Dowody
wiaj�cym podj�cie przez obron� pr�by weryfikacji dowodowej warto�ci tych zezna�."
Zwi�kszono tak�e kr�g podmiot�w, kt�re maj� prawo wnoszenia za�alenia na postanowienia o utajnieniu danych osobowych �wiadka. Obecnie ten �rodek odwo�awczy mo�e wnie�� �wiadek i oskar�ony, a w post�powaniu przed s�dem tak�e prokurator (art. 184 � 5 kpk.).
Jak wspomniano wcze�niej w przypadku �wiadka in cognito nie jest mo�liwa konfrontacja, za� okazanie powinno odbywa� si� w warunkach uniemo�liwiaj�cych rozpoznanie osoby przes�uchiwanej przez osob� rozpoznawan�. Kodeks przewiduje w�r�d wyj�tk�w od zasady bezpo�rednio�ci mo�liwo�� odczytywania zezna� takiego �wiadka na rozprawie prowadzonej z wy��czeniem jawno�ci (art. 393 � 4 kpk.).
Oceniaj�c t� instytucje, nale�y wskaza� przede wszystkim na ograniczone mo�liwo�ci jej zastosowania i zagro�enia dla prawa oskar�onego do obrony. Ratio �egis stanowi�a tu przede wszystkim intencja zwi�kszenia efektywno�ci �cigania sprawc�w przest�pstw, g��wnie o charakterze zorganizowanym, gdzie ochrona to�samo�ci �wiadka mog�aby go sk�oni� do wsp�pracy z organami procesowymi. Jednak�e mo�e by� ona skuteczna jedynie w przypadku, gdy sprawca nie zna� swojej ofiary w momencie pope�nienia przest�pstwa. Ponadto nale�y podkre�li�, �e instytucji �wiadka anonimowego nie towarzysz� w Polsce programy pomocy dla ofiar �wiadk�w, istniej�ce np. w USA, kt�re zapewniaj� �wiadkom zmian� to�samo�ci i szereg gwarancji o charakterze zar�wno prawnym, jak i praktycznym, maj�cym na celu ochron� �wiadka, jego mienia i bliskich.
Je�li chodzi o zagro�enia prawa oskar�onego do obrony, mog�ce wynika� ze stosowania instytucji �wiadka in cognito, nale�y wskaza� przede wszystkim uniemo�liwienie jego bezpo�redniego przes�uchania przez obron� podczas przes�uchiwania dokonywanego przez prokuratora w fazie post�powania przygotowawczego. Niebezpiecze�stwo os�abienia mo�liwo�ci efektywnego wykonywania prawa do obrony rodzi� mo�e regulacja, zgodnie z kt�r� protoko�y z przes�uchania �wiadka anonimowego b�d� sporz�dzane w spos�b uniemo�liwiaj�cy jego identyfikacj�, co mo�e powodowa� istotne zmiany ich tre�ci.
282
Poszczeg�lne osobowe �r�d�a dowodowe
Pojawiaj� si� tak�e w�tpliwo�ci, co do warto�ci dowodowej zezna� �wiadka in cognito, a w konsekwencji co do praktycznego zastosowania tej instytucji w sytuacji, w kt�rej zeznania �wiadka anonimowego s� jedynym �rodkiem dowodowym w procesie. Potwierdza to wyrok SN z 9 listopada 1999 r. (II KKN 295/98 OSNKW 2000/1-2/12), zgodnie z kt�rym: �Dow�d z zezna� �wiadka anonimowego nie mo�e by� nie tylko wy��cznym (jedynym), ale tak�e dominuj�cym dowodem �wiadcz�cym o sprawstwie okre�lonej osoby, co oznacza, �e w�r�d pozosta�ych dowod�w przeprowadzonych w sprawie musi by� tak�e taki, kt�ry bezpo�rednio wskazuje na sprawstwo tej osoby".
�wiadek koronny
Instytucja �wiadka koronnego ma swoje korzenie w anglosaskim systemie procesu karnego; jest jednak stosowana w przypadku okre�lonego przez ustaw� katalogu przest�pstw tak�e w krajach kontynentu europejskiego.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄ Ci coraz lepsze usĹugi. By mĂłc to robiÄ prosimy, abyĹ wyraziĹ zgodÄ na dopasowanie treĹci marketingowych do Twoich zachowaĹ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄĹciowo finansowaÄ rozwĂłj Ĺwiadczonych usĹug.
PamiÄtaj, Ĺźe dbamy o TwojÄ prywatnoĹÄ. Nie zwiÄkszamy zakresu naszych uprawnieĹ bez Twojej zgody. Zadbamy rĂłwnieĹź o bezpieczeĹstwo Twoich danych. WyraĹźonÄ zgodÄ moĹźesz cofnÄ Ä w kaĹźdej chwili.