Przy ograniczonej liczbie kart strategia konserwatywna przestaje być skuteczna. Nie można bowiem za pomocą niej odkryć właściwego pojęcia po wyborze jednej karty. W związku z tym studenci zaczęli stosować strategię ryzykowną (czyli strategię wielu zmiennych), która dawała pewną szansę rozwiązania problemu. A zatem w sytuacji, w której informacje są drastycznie ograniczone, strategia ryzykowna jest najlepsza i dlatego większość studentów wolała ją stosować.
142
roblemów
Psychologowie wykryli szereg przeszkód, które utrudniają lub nawel niemożliwiają poprawne rozwiązanie problemu. Dwie spośród nich, a miaowicie błędne nastawienie oraz fiksacja funkcjonalna, są szczególnie waże i dlatego staną się one przedmiotem dalszych rozważań.
ne nastawienie
#związując problem człowiek nastawia się na określony kierunek poszukiań. Nastawienia te wytworzone w toku uczenia się są dość sztywne, tak że #dno jest je zmienić. Wybór błędnego nastawienia jest najważniejszą zeszkodą w racjonalnym rozwiązaniu problemów. Zilustrujemy to na przyadzie. W psychologii wykorzystuje się czasem łamigłówkę zwaną "odwrainiem piramidy monet". W łamigłówce tej danych jest 10 monet, które są ożone w czteropiętrowa piramidę, przedstawioną na rysunku 13 a. Zadanie ilega na odwróceniu jej po przestawieniu jedynie trzech monet. Dla wielu ób problem ten jest nierozwiązalny, ponieważ przyjmują one błędne iStawienie, zgodnie z którym podstawa odwróconej piramidy powinna aleźć się na wysokości wierzchołka piramidy (rys. 13 a), czyli na naj#ższym jej piętrze. To uporczywe nastawienie nie pozwala rozwiązać #blemu. Poprawne rozwiązanie go (rys.13 b) wymaga przełamania tego stawienia i przyjęcia tezy, iż podstawa odwróconej piramidy może znaj#wać się na dowolnym piętrze piramidy początkowej. Jak wskazuje rynek 13 a, podstawa odwróconej piramidy monet została umieszczona na ecim piętrze piramidy (rys. 13 b).
OÓ
OO
OOO #OOO# # OOOO O_O #
13. Problem piramidy. Polega on na odwróceniu piramidy z monet przedstawionej na ku a. Wolno przestawić jedynie trzy monety. Rysunek b. przedstawia rozwiazanie. (Trzy tawione monety zaznaczono na nim barwą czarną.)
Chcąc dokładniej poznać mechanizm wytwarzania i przełamywania nych nastawień, psychologowie przeprowadzili wiele badań. Najbarznany jest eksperyment A. S. Luchinsa (1942), który został następnie #yfikowany przez M. Maruszewskiego (1970). Ponieważ badania Ma:wskiego rzucają dodatkowe światło na rolę nastawień w rozwiązaniu lemów, przedstawimy je w tym miejscu.
Grupo 1 Grupa II Grupo Ol
logii, zadanie badanych polegało - podobnie jak u Luchinsa - na odmierzeniu określonej ilości wody za pomocą trzech różnych naczyń, oznaczonych symbolami A, B i C. Badani rozwiązywali kolejno siedem zadari, w których zarówno wielkość naczyń, jak i wymagana ilość wody ulegały zmianie. W tabeli 3 przedstawiliśmy strukturę tych badań.
Celem pierwszych pięciu zadań było wytworzenie nastawienia. Aby rozwiązać te zadania, należało napełnić wodą naczynie B, następnie raz odlać z niego wodę za pomocą naczynia A, po czym dwukrotnie odlać część wody z naczynia B do naczynia C. Metodę tę możemy zapisać następująco:
B-A-2C.
Po rozwiązaniu pięciu pierwszych zadań u badanych wytwarzało się nastawienie na stosowanie tej metody otrzymywania określonej ilości wody.
Dwa ostatnie zadania, nr 6 i nr 7, miały charakter krytyczny. Celem ich było zbadanie, jak uprzednio wytworzone nastawienie wpływa na rozwiązywanie następnych zadań. Zadanie nr 6 studenci mogli rozwiązać bądź za pomocą wyuczonej metody: B - A - 2 C, bądź też za pomocą metody skróconej: A - C.
Zadanie nr 7 - wprowadzone w eksperymencie Maruszewskiego - było szczególnie interesujące. Można było bowiem rozwiązać je zarówno za pomocą wyuczonej metody B - A - 2 C, jak i przez napełnienie po prostu naczynia A, ponieważ ilość potrzebnej wody, czyli 18 litrów, odpowiadała pojemności tego naczynia.