Uważał nawet, że za jej pomocą moż-
na zwalczyć uzależnienie od morfiny i alkoholu!
Nic więc dziwnego, że sam zmagał się z silnym uza-
leżnieniem od tej substancji.
Ponieważ kokaina jest substancją najsilniej koja-
rzoną z większością problemów medycznych i z uza-
leżnieniem, więc właśnie na niej się skupimy pod-
czas omawiania substancji pobudzających. W ogło-
szonym w połowie lat osiemdziesiątych oświadcze-
niu National Institute on Drug Abuse twierdzi, że
jeżeli chodzi o narkotyki, to stanowi ona najwięk-
szy problem, przed jakim stoją Stany Zjednoczone.
W latach 1976-1986 nastąpił piętnastokrotny wzrost
liczby przypadków zgłoszonych na pogotowie ra-
tunkowe związanych z nadużywaniem tej substan-
cji, liczby zgonów nią spowodowanych oraz liczby
osób szukających terapii odwykowej od tego uza-
leżnienia (Gawin, Ellinwood, 1988). W 1985 roku
szacowano, że niemal 5,7 miliona osób zażywa ko-
kainę. Liczba osób, które kiedykolwiek w życiu
spróbowały kokainy, wzrosła z 5 milionów w 1974
roku do 22 milionów w 1985 i 23 milionów w roku
1993. Nowsze szacunki mówią o około 1,5 miliona
osób regularnie zażywających kokainę, co wskazu-
je na znaczny spadek użycia w okresie od 1985 do
1996 roku (U.S. Department of Health and Human
Services, 1997c). Niemniej wskaźnik jej spożycia
wśród ludzi młodych jest szczególnie alarmujący.
INTOKSYKACJA KOKAINĄ
A. Niedawne zażycie kokainy.
B. Znaczące z klinicznego punktu widzenia nieprzystoso-
wawcze zmiany w zachowaniu lub w stanie psychicz-
nym (np. euforia lub stępienie afektywne; zmiany
w towarzyskości; nadmierna czujność; nadwrażliwość
w kontaktach interpersonalnych, lęk, napięcie; złość;
stereotypowe zachowania; upośledzenie osądu lub
upośledzenie funkcjonowania społecznego i zawodo-
wego), które pojawiły się podczas zażywania lub krót-
ko po zażyciu kokainy.
C. Przynajmniej dwa z następujących objawów rozwija-
jących się podczas zażywania lub po zażyciu kokainy:
(1) częstoskurcz lub rzadkoskurcz; (2) rozszerzenie
źrenic; (3) zwiększone lub obniżone ciśnienie; (4) po-
cenie się lub dreszcze; (5) mdłości lub wymioty; (6)
wyraźna utrata wagi; (7) pobudzenie lub spowolnienie
psychomotoryczne; (8) osłabienie mięśni, depresja od-
dechowa, bóle klatki piersiowej, arytmie; (9) zmiesza-
nie, drgawki, dyskinezja lub koma.
D. Objawy nie są spowodowane ogólnym stanem me-
dycznym i nie można ich lepiej wyjaśnić innymi za-
burzeniami psychicznymi.
Źródło: APA, DSM-IY, 1994.
ZABURZENIA WYWOŁANE ZAŻYWANIEM ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH
649
Około 6 procent chłopców pomiędzy piętnastym
a dziewiętnastym rokiem życia przyznaje się do za-
żywania kokainy w ciągu ostatniego roku (Turner
i in., 1998).
Efekt działania kokainy
Kokaina wywołuje ogromne zmiany w zachowaniu
i stanie psychicznym oraz wpływa na procesy fizjo-
logiczne organizmu. Zażywana jest na wiele różnych
sposobów, lecz najczęściej za pomocą dożylnego za-
strzyku, wciągnięcia przez nos lub palenia w formie
papierosa („crack"). Pobudza ona współczulny układ
nerwowy. Stanowi silny środek zwężający naczynia
krwionośne, przyspieszający akcję serca i zwiększa-
jący ciśnienie krwi. Może być przyczyną arytmii, któ-
ra może spowodować nagły zgon, tak jak w przypad-
ku Lena Biasa, gwiazdora koszykówki, który zmarł
z przedawkowania dzień po tym, jak został ściągnię-
ty przez klub Boston Celtics. Kokaina powoduje po-
nadto zmiany nastroju i stanów emocjonalnych.
Ogólnie rzecz biorąc, wywołuje wrażenie pobudze-
nia, dobrego samopoczucia, wigoru i euforii. Unie-
sieniom wywołanym działaniem kokainy towarzy-
szy odczucie wzmożonej gotowości, podwyższony
poziom seksualności, wzrost energii oraz pogłębie-
nie stanów emocjonalnych. W przeciwieństwie do
innych substancji kokaina raczej nie wpływa na pro-
cesy postrzegania ani nie zniekształca rzeczywisto-
ści. Mówi się, że kokaina i inne substancje stymu-
lujące powodują zwielokrotnienie przyjemności
czerpanych z różnych czynności (Gawin, Ellinwo-
od, 1988). Malcolm X napisał w swojej autobiogra-
fii, że „[...] kokaina wywołuje [...] iluzję nadrzędnie
dobrego samopoczucia oraz szybującej nadmiernej
pewności siebie w zakresie zdolności zarówno fi-
zycznych, jak i umysłowych [...]".
Podejmowane były także próby zmierzenia su-
biektywnych efektów działania kokainy w warun-
kach laboratoryjnych. Badania te umożliwiały do-
kładną obserwację oraz kwantyfikację działania
substancji w nadzorowanym pod względem klinicz-
nym środowisku, przy jednoczesnym ograniczeniu
ryzyka płynącego z jej zażywania. Sherer (1988)
obserwował zachowanie nałogowców od pierwsze-
go dożylnego wstrzyknięcia dawki substancji, po
którym następowała trwająca cztery godziny nie-
przerwana infuzja tego stymulantu. W trakcie tej
sesji badani dokonywali samooceny dwóch stanów
nastroju: „ekscytacji" i „uniesienia" (haju). Badania
potwierdziły znaczny wzrost oceny pod wpływem
wprowadzenia do organizmu większej ilości środka.
Jednak „ekscytacja" dotyczyła tylko pierwszej daw-
ki kokainy, odzwierciedlając prawdopodobnie
wstępne, gwałtowne zmiany stężenia tej substancji
w mózgu. „Uniesienie" kojarzone było z dobrym
samopoczuciem i przypływem energii, podobnie jak
w przypadku Brendy:
Brenda zauważyła, że jej pierwsze zetknięcie z ko-
kainą zaowocowało rozbawieniem. Nie mogła się
doczekać, aż pójdzie do Randy'ego i spróbuje po
raz kolejny. Kilka dni później wciągnęła przez nos
następną dawkę. „Na haju" zapomniała o separacji
rodziców, problemach w szkole i obawach co do
przyszłości. Nic nie zakłócało jej spokoju. Czuła się
tak, jakby to ona rządziła światem. Nigdy wcześniej
nie miała takich doświadczeń. Od tego momentu
kokaina stała się częścią jej życia. Latem po skoń-
czeniu szkoły średniej zaciągała się kokainą przy-
najmniej raz w tygodniu.
Nie ma wątpliwości co do tego, że tym, co przy-
ciąga młodych ludzi do kokainy i tkwi u podstaw jej
właściwości uzależniających, są jej pozytywne efek-
ty działania. Jednak kokaina może także wywoły-
wać negatywne stany emocjonalne oraz poważne
zakłócenia zachowania. Wysokie dawki stymulan-
tów mogą powodować powstawanie dysforii i sil-
nych niepokojów, ciągłe zażywanie może prowadzić
do hiperagresji, całkowitej bezsenności, rozdrażnie-
nia, impulsywności i paniki. W skrajnych przypad-
kach intoksykacji może się pojawić psychoza para-
noidalna i przemoc. We wspomnianych wcześniej
badaniach Sherer prosił nieświadome eksperymen-
talnych działań pielęgniarki o dokonanie szybkich
ewaluacji psychiatrycznych badanych po zażyciu
kokainy: zaobserwowano u nich wzrost objawów
paranoi i podejrzliwości.
KOKAINA A WZMOCNIENIE