w przypadku świeżo rozwiedzionych osób,
które wchodzą ponownie w życie w pojedynkę,
f) trudnościach dopasowania stosownego zachowania do odpowiedniego mo-
mentu,
g) problemach z przejawieniem danego zachowania, spowodowanych niewia-
rą w jego skuteczność oraz w umiejętność jego adekwatnego zaprezentowania.
— Techniki ukierunkowane na poprawienie jakości zachowań interpersonal-
nych powinny zwiększać zarazem pozytywne wzmacnianie i w ten sposób popra-
wiać nastrój oraz eliminować depresyjne zachowania jednostki.
— Zachowania interpersonalne można podzielić na trzy klasy:
a) pozytywne zachowania asertywne — zachowania wywierające pozytywny
wpływ na społeczną interakcję z partnerem. Należą do nich np.: zaoferowanie
przysługi, przychylenie się do cudzej prośby, okazywanie uczuć i mówienie o nich,
traktowanie innych ludzi w uczciwy sposób oraz okazywanie im szacunku;
b) negatywne zachowania asertywne — zachowania mające negatywny
wpływ na interakcję z partnerem. Przykładami mogą tu być: odrzucanie próśb
innych osób, nie oferowanie przysług czy ignorowanie innych;
c) umiejętności prowadzenia rozmowy. Zachowania, które pozwalają inicjo-
wać, podtrzymywać oraz kończyć rozmowę. Ważna jest tu wymiana informacji,
bez pozytywnych czy negatywnych skutków dotyczących któregokolwiek z part-
nerów interakcji.
Są to klasy niezależne, w związku z czym generalnie nie należy oczekiwać
pomocniczego wpływu treningu w jednej klasie zachowań na drugą.
385
Ogólnie należy dodać, że prezentowany program treningu umiejętności spo-
łecznych, jak podają sami autorzy, jest rozbudowaną techniką, w ramach której —
wykorzystując różne procedury — dąży się do nauczenia klienta osiągania znaczą-
cych, pozytywnych interpersonalnych relacji, odpowiedniej i jasnej komunikacji
oraz adekwatnej oceny własnej osoby, a także nagradzania własnych funkcjonal-
nych, adaptacyjnych zachowań.
2.4.2. Psychoterapia
a) Organizacja procesu psychoterapii
Leczenie osób depresyjnych metodą trenowania umiejętności społecznych
jest ustrukturalizowanym i zaplanowanym w określonym czasie programem. Zwy-
kle terapia przebiega w formie 18, trwających jedną godzinę, indywidualnych sesji.
Spotkania mogą się odbywać raz lub dwa razy w tygodniu. Jeśli ewentualna
przerwa w leczeniu przekroczy dwie kolejne sesje, to należy powtórzyć materii
już przebytych sesji. Także niepowodzenia w wykonywaniu przez pacjenta zadań'
domowych wydłużają okres leczenia. Moment, w którym można wstępnie ocenić
efektywność terapii występuje około 10. sesji — w tym okresie postępy powinny
być już widoczne.
Bardzo pomocne we wstępnym okresie psychoterapii jest włączenie do niej
na pewien czas członków rodziny pacjenta. Dostarcza się im informacji na temat
depresji oraz opisuje się proces leczenia. Odpowiada się na możliwe pytani;
i rozstrzyga wątpliwości.
Program treningu umiejętności społecznych ułożony jest w sposób hierar-
chiczny. Ważne jest utrzymanie określonej kolejności stosowanych technik. S;
program zaczyna się od celów łatwiejszych do osiągnięcia. I tak kolejno obejmuje
on:
— kliniczne oszacowanie społecznego funkcjonowania pacjenta;
— bezpośredni trening zachowań;
— ćwiczenie i generalizację nowych zachowań;
— trening społecznej percepcji;
— trening samoewaluacji i samowzmacniania.
Praca terapeutyczna opiera się przede wszystkim na odgrywaniu ról — ćwi-
czeniu nowych zachowań. Poniżej przedstawiony jest przebieg typowej sesji tre-
ningu społecznych umiejętności (przykładowo, z zakresu treningu zachowań).
Składa się ona z trzech głównych etapów. (1) Dokonuje się przeglądu prac domo-
wych zadanych na poprzedniej sesji oraz włącza się uzyskane z nich dane do treści
spotkania (10 min.). (2) Wyszczególnia się sytuacje, z którymi wiąże się wybrana
do odegrania rola, a następnie:
— dostarcza się pacjentowi informacji o składnikach nowo uczonych zacho-
wań;
— terapeuta demonstruje nowe zachowania; w trakcie demonstracji pacjent
odgrywa rolę partnera interakcji;
386
— psychoterapeuta sprawdza, czy pacjent kieruje uwagę na ważne aspekty
demonstrowanego zachowania oraz czy rozumie, jakie wymagania są mu stawiane
w związku z zadaniem;
— pacjent odgrywa rolę, próbując imitować to, co zademonstrował terapeuta;
— psychoterapeuta dostarcza informacji zwrotnej oraz oceny — dostosowa-
nej do specyficznej treści pracy; zachęca także do dalszego odgrywania ról;
— odgrywanie danej roli jest kilkakrotnie powtarzane, aż do uzyskania przez
pacjenta poprawy do wyznaczonego minimalnego poziomu adekwatności i kom-
petencji;
— dalszy trening dotyczy podobnych sytuacji lub też innych elementów
uczonych umiejętności.