Niezależnie od własnych poglądów etycznych psychiatra nie
powinien zapominać, że zagadnienie homoseksualizmu, jak też innych
odchyleń od normy seksualnej było rozmaicie traktowane w różnych
kulturach i że uczucie lęku nie sprzyja leczeniu w żadnej dziedzinie me-
dycyny, a szczególnie w psychiatrii. Tak samo należy odnosić się z dozą
rezerwy do wielu prób fizykalnego leczenia omawianych zaburzeń. Sto-
sowane tu metody, jeśli działają, to prawdopodobnie na zasadzie nega-
tywnego bodźca warunkowego - za przyjemność grozi kara - podobnie jak w
leczeniu alkoholizmu apomorfiną. Tego rodzaju warunkowania przy silnej
tendencji popędowej rzadziej dają trwały efekt- zazwyczaj znika on
wtedy, gdy przestaje działać bodziec negatywny. A czasem działanie ich
jest odwrotne, gdyż nasilają one istniejące tendencje na zasadzie
wzmacniającego działania leku.
Ogólnie warto podkreślić, że wiele zaburzeń seksualnych traktuje się
w terapii jako wynik nerwicy i postępuje się z chorymi tak, jak w wy-
padku nerwic.
Przedstawione rozważania na temat psychopatologii życia seksualnego nie
wyczerpują nawet w małej części wszystkich zagadnień. Prawo zachowania
gatunku, dzięki któremu świat przyrody ożywionej ma możność rzutowania
się w przyszłość poza kres indywidualnego życia, jest tak silnie
zespolone z każdym przejawem życia, a u człowieka tak silnie przenika
nie tylko ciało, lecz także cały świat jego przeżyć, że trudno
różnorodność jego przejawów ująć w proste prawidłowości.
Wskazówki bibliograficzne
Polskie piśmiennictwo z zakresu psychopatologii życia seksualnego jest
mniej obszerne niż w niektórych innych dziedzinach psychiatrii, jak
schizofrenia czy depresja. Zagadnienia szczegółowe są opracowane zwła-
szcza w artykułach specjalistycznych zamieszczanych w czasopismach
lekarskich, między innymi w periodyku "Problemy Seksuologii" i dwu-
miesięczniku "Psychiatria Polska". Informacje o odpowiednich pozycjach
można odnaleźć w wyodrębnionych działach (np. pod hasłem "Seksuologia")
"Polskiej bibliografii lekarskiej" pod redakcją S. Konopki. Te roczniki
bibliograficzne ukazują się z kilkuletnim opóźnieniem' lata dalsze,
prawie bieżąco uwzględnia powielany miesięcznik "Przegląd piśmiennictwa
lekarskiego polskiego".
Podstawowe wiadomości z psychopatologii życia seksualnego są zawarte w
zasadniczych podręcznikach psychiatrii, np. w następujących:
T. Bilikiewicz: Psychiatria kliniczna. Wyd. IV poprawione i uzupełnione
PZWL, Warszawa 1969.
L. Korzeniowski: Zarys psychiatrii. Podręcznik dla studentów medycyny
Wyd. III poprawione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1969.
Z obcojęzycznych podręczników psychiatrii przełożonych na język polski
należy wymienić następujący:
A. P. Noyes, L. C. Kolb: Nowoczesna psychiatria kliniczna. Tłum. z jęz.
ang A. Kubacki i inni pod red. J. Jaroszyńskiego. PZWL, Warszawa 1969.
Specjalistyczne wydania książkowe, które ukazały się w języku polskim,
są nieliczne. Należą tutaj np.:
Seksuologia. Praca zbiorowa. Red. H. Gżese. PZWL, Warszawa 1959. Wybrane
zagadnienia z seksuologii. Red. T. Bilikiewicz. PZWL, Warszawa 1968.
Niektórym zagadnieniom dotyczącym psychopatologii życia seksualnego są
poświęcone wydania takie, jak:
T. Bilikiewicz: Klinika nerwic płciowych. Wyd. IV uzupełnione. PZWL,
Warszawa 1969.
K. Imieliński: Zaburzenia psychoseksualne. PZWL, Warszawa 1970.
K. Imieliński: Zboczenia płciowe. Dynamiczna teoria zboczeń płciowych.
Wyd. II, PZWL, Warszawa 1970.
Wiadomości z tej dziedziny są też w mniejszym lub większym stop-
niu uwzględnione w różnych książkach i broszurach, zwłaszcza w latach
ostatnich. Jako przykład można wskazać na publikacje, wśród których
znajdują się ujęcia zarówno naukowe, jak też popularnonaukowe.
L. F. Beck: O dojrzewaniu seksualnym. Tłum, z ang. J. Towptk. Wyd. V roz-
szerzone. Wiedza Powszechna, Warszawa 1969.
K. Boczkowski: Nieprawidłowości rozwoju płciowego. PZWL, Warszawa 1971.
P. Chauchard: Życie seksualne. Tłum, z franc. K. Wróblewska. Pax, War-
szawa 1972.
Erotyka w aspekcie zdrowia psychicznego. Praca zbiorowa. Pax, Warszawa 1972.
I. Felstein: Gerontoseksuologia. PWN, Warszawa 1972.
E. Fromm: O sztuce miłości. Tłum, z ang. A. Bopdański. PIW, Warszawa 1971.
J. Codłewski; Życie płciowe człowieka. Fizjologia, psychologia, socjologia.
Wyd, III poprawione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1972.
K. Imieiiński: Erotyzm. PWN. Warszawa 1970.
K. Imieliński: Życie seksualne. Psychohigiena. Przedmowa: T. Bilikiewicz.
Wyd. III poprawione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1970.
A. Komorowska: Z zagadnień okresu pokwitania dziewcząt. PZWL, War-
szawa 1967.
M. Kozakiewicz: Rozmowy intymne. O miłości, o płci i woli, o zdrowiu fi-
zycznym i psychicznym, o wierności, o egoizmie, o kompleksach i zaburze-
niach. Ryc. B. Dutkowska. Wyd. III, PZWL, seria: Wiedza i Zdrowie, Warsza-
wa 1970.
B. Łobodzińska: Młodość, miłość, małżeństwo. Seria: Sygnały. Wiedza Pow-
szechna, Warszawa 1971.
Natura, kultura, płeć. (Przekład pracy zbiorowej autorów francuskich).
Wyd. Znak, Kraków 1969.
Problemy oziębłości płciowej u kobiet. Red. I. Roszkowski i K.
Imieliński. PZWL, Warszawa 1972.
T. Rożniatowski: Mężczyzna po czterdziestce. Ryc. W. Barzoszewski.
Wyd. V poprawione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1969.
J. Towpik: Czy zmiana obyczajowości? Wybrane zagadnienia z ţseksuologii.
PZWL, seria: Zdrowie dla Wszystkich, Warszawa 1970.
T. H. Van de Velde: Małżeństwo doskonałe. Studium fizjologii i techniki.
PZWL, Warszawa 1972.
K. Wiśniewska-Roszkowska: Druga i trzecia młodość kobiety. Wyd. III
poprawione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1971.