90
Leczenie polega na odczuleniu organizmu i usunięciu z jego otoczenia szkodzących mu substancji. Jeśli nadal występują zaburzenia głosu, należy postępować jak w leczeniu niewydolności głośni. I tu zbawiennym lekarstwem okaże się kilkudniowe milczenie.
b) badanie foniatryczne
Zaburzenia głosu najbardziej wyczuwalne są przy delikatnej fonacji, która wymaga minimalnej, subtelnej pracy mięśni głosowych. By przekonać się, w jakiej formie znajduje się nasz aparat głosowy, wystarczy badanie, które można przeprowadzić samemu.
Delikatnie i bardzo cicho zaśpiewać na zgłosce a np. początek melodii Wlazł kotek na płotek. Ważne jest, by nie napinać żadnych mięśni, nie naciskać dźwięku tak, by za wszelką cenę udało się go wydobyć. Należy śpiewać jakby od niechcenia. Następnie należy to ćwiczenia powtarzać, śpiewając coraz wyżej z zachowaniem opisanych warunków wykonania. Może się zdarzyć, że na pewnej wysokości nie pojawi się najwyższy dźwięk, a tylko szmer. Jest to znak, że struny głosowe nie zwierają się w poprawny sposób. Powinno to być sygnałem, że nasz aparat głosowy jest w niedyspozycji72. Jeżeli aparat głosowy jest w stanie chorobowym lub uległ przeforsowaniu, zaburzenia w jego pracy możemy zaobserwować przede wszystkim przy subtelnych ruchach mięśni. Takie powstają przy cichej fonacji wokalnej. Częstym błędem w stanach chorobowych jest napinanie mięśni w celu wydobycia dźwięku. Do pewnego czasu przy wzmożonym wysiłku możliwe jest wydobycie dźwięku, lecz w konsekwencji prowadzi to do zwiotczenia mięśni i poważnych zaburzeń głosowych.
Przedstawione zagrożenia i choroby aparatu głosowego wskazują na potrzebę kontrolowania narządu głosowego u fo-
72 Taki wynik eksperymentu powinien nas skłonić do wizyty u foniatry.
91
niatry. Regularna kontrola pozwoli odkryć ewentualne dolegliwości i w porę zapobiec komplikacjom73.
We wstępnym badaniu foniatrycznym lekarz stosuje najczęściej laryngoskopię. W 1855 roku hiszpański nauczyciel śpiewu Emanuel Garcia skonstruował i zastosował do oglądu własnej krtani i strun głosowych małe lusterko krtaniowe74 (tzw. laryngoskop). Przyrząd ten powszechnie używany jest przez laryn-
73 Foniatrzy zalecają, by nawet w przypadku „zwykłej" chrypki utrzymującej się ponad dwa tygodnie bezwzględnie skonsultować stan aparatu głosowego. 74 Podobne do lusterka dentystycznego.
92
gologów i foniatrów do badania strun głosowych. Przy wysuniętym do przodu języku wprowadza się do jamy ustnej ogrzane lusterko krtaniowe. Lusterko to ustawia się przed podniebieniem miękkim i specjalnie oświetla (por. rys. 29). Dzięki odbitemu światłu w lusterku widać krtań. Podczas fonacji możemy obserwować zachowanie się strun głosowych.
W czasie badania laryngoskopem więzadła głosowe wydają się nieruchome. W rzeczywistości wykonują one tak szybkie wibracje, że nie jesteśmy w stanie zaobserwować tego gołym okiem75. Dla uzyskania w naszym oku wrażenia wolniejszej pracy więzadeł używa się stroboskopu. Zasada działania stroboskopu polega na wytworzeniu światła przerywanego. Dzięki pulsacji światła krtań jest oświetlana w sposób przerywany i praca więzadeł głosowych jest widoczna tylko w pewnych momentach. Dla oka zlewa się to w płynny obraz i w ten sposób lekarz może obserwować drganie strun głosowych.
W celu badania drgań każdej struny głosowej osobno stosuje się elektrolaryngografię - rejestrację drgań w postaci zapisu elektronicznego. Metoda ta polega na odbiciu światła od powierzchni głośni i skierowaniu go przez układ optyczny na fototranzystory. Różnica natężeń światła wzbudza napięcie elektryczne. Powstający prąd jest odpowiednikiem drgań struny głosowej. Wynik badania rejestrowany jest na wykresach zwanych glotogramami.
Opisane powyżej metody badania foniatrycznego należą do podstawowych. Lekarz foniatra ma jeszcze cały arsenał metod badawczych wykorzystywanych dla fachowego zdiagnozowania indywidualnych przypadków. Prawie każda dolegliwość aparatu głosowego może być skutecznie leczona, jednak efekty leczenia zależeć będą od stadium zaawansowania choroby i od aktywności pacjenta. Nie zwlekajmy zatem z wizytą u foniatry.
75 Np. aby uzyskać wysokość c1 - struna drga z częstotliwością 256 drgań na sekundę.
93
6. HIGIENA GŁOSU
W świetle przedstawionych powyżej zagrożeń i chorób sprawą najistotniejszą jest profilaktyka. Wadliwa emisja jest powodem wielu chorób. W drugiej części niniejszego podręcznika pokażemy, jak przez umiejętne ćwiczenia wypracować poprawne nawyki emisyjne bądź przeprowadzić proces rehabilitacji głosu.
Czy - jeśli nasza technika używania głosu będzie doskonała -nie czyhają już na nas żadne głosowe niebezpieczeństwa? Otóż nie. Abstrahujemy tu od oczywistych zagrożeń wirusowych czy bakteryjnych, ale oprócz nich na narząd głosu negatywny wpływ ma wiele czynników w znacznym stopniu od nas zależnych.