Można uznać za rzecz oczywista to, że w miarę wzrostu prawdopodobieństwa przyłapania nas na robieniu czegoś nieakceptowanego tracimy na to ochotę. Pewne badania ilustrują to doskonale. Pytano na przykład ludzi, co by zrobili, gdyby na jakiś czas stali się niewidzialni i nie byłoby szansy wykrycia ich postępowania, Ponad połowa badanych wyznała, ze popełniałaby czyny dewiacyjne lub nielegalne (Dodd,1985). (Ciekawe, że studenci tak samo często mówili o podejmowaniu nielegalnych zachowań jak kryminaliści skazani na ciężkie wiezienie). Występując anonimowo —
obojętnie czy w dużym tłumie, czy w przebraniu — odczuwasz, że możesz się rozgrzeszyć ze skutków własnych uczynków, zatem, im większy będzie tłum dokonujący linczu, tym mniejsze poczucie odpowiedzialności poszczególnych uczestników tego aktu.
W gromadzie ludzi nasila się okrucieństwo, chociaż żadna pojedyncza osoba nic jest okrutna ze swej natury.
George Savile
odpowiedzialność: przekonanie, że opowiada się za własne czyny Jeżeli potrafisz zachować własną głowę, gdy wszyscy wokół tracą swoje...
— Rudyard Kipling
Oczywiście, trudno zaaranżować eksperyment z linczującym tłumem. Nie jest więc łatwo ustalić, czy bardziej prawdopodobne jest, że do tłumu garną się ludzie okrutni i agresywni, czy też że przebywanie w dużym zbiorowisku wywołuje poczucie bezkarności i zwiększa impulsywność działania. Eksperymenty laboratoryjne potwierdziły znaczenie ograniczonej odpowiedzialności w wywoływaniu deindywiduacji. Na przykład w eksperymencie Philipa Zimbardo (1970) studentki zostały wprowadzone w jedną z dwóch sytuacji. W warunkach deindywiduacji ubierano je w fartuchy i kaptury. Poza tym unikano zwracania się do nich po imieniu, a pokój, w którym przebywały, był zaciemniony, co utrudniało zorientowanie się, kto jest kim. W porównywanych warunkach uczestniczki eksperymentu pozostawały we własnych ubraniach, otrzymały imienne identyfikatory wypisane czytelnym pismem oraz przebywały w jasnym pomieszczeniu. Osoby badane proszono o zaaplikowanie impulsów elektrycznych (symulowanych) koleżankom. Okazało się, że w warunkach deindywiduacji uczestniczki eksperymentu były bardziej agresywne, a wywoływane przez nie bodźce były
częstsze i dłuższe w stosunku do bodźców dostarczanych przez osoby dające się łatwo rozpoznać. Trudno sobie wyobrazić, aby w normalnych sytuacjach życiowych skłonić kogoś do założenia kaptura na głowę i szokowania tym otoczenia. Nie będzie jednak niczym niezwykłym, jeśli poproszeni ubierzemy się w sposób typowy dla danego środowiska. W
zaaranżowanej sytuacji będziemy wyglądali jak inni, a tym samym poczujemy się mniej odpowiedzialni za własne postępowanie i w konsekwencji możemy być bardziej agresywni.
Można na przykład zapytać, czy noszenie munduru wzmaga naszą agresywność. Badania Jurgena Rehma, Michaela Steinłeitnera i Waldemara Lilliego (1987) potwierdzają to przypuszczenie. Wybrali oni losowo piątoklasistów ze szkół niemieckich, a następnie utworzyli z nich kilka pięcioosobowych drużyn, które rozgrywały między sobą mecze piłki ręcznej. W każdym meczu jedna drużyna była ubrana w stroje w kolorze pomarańczowym, a ich przeciwnicy grali w swoich prywatnych strojach. Zawodnicy w pomarańczowych koszulkach (trudniej było ich odróżnić) grali agresywniej niż dzieci ubrane we własne stroje (możliwość łatwej ich identyfikacji). Można podać wiele innych przykładów z codziennego życia, kiedy czujemy się anonimowo — takie sytuacje zwiększają naszą agresję. Nie jest wyłącznie sprawą przypadku, że żołnierze noszą mundury, a często wymaga się od nich krótko obciętych włosów, przez co stają się jeszcze bardziej do siebie podobni. Nie ma wątpliwości, że zauważyliście podobieństwo między strojami uczestników badań Zimbardo i ubiorami członków KuKluxKlanu — kolejnego przykładu deindywiduacji prowadzącej do aktów gwałtu. Zawsze, gdy ludzie stają się bardziej anonimowi, wzrasta prawdopodobieństwo popełnienia przez nich impulsywnych, antyspołecznych czynów. Znaczenie ograniczonej samoświadomości. Obecność innych poza ograniczeniem odpowiedzialności może dodatkowo prowadzić do zmian w uwadze, co także prowokuje impulsywne zachowanie.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.