Można też przeprowadzić analizę przyczynową,
która dąży do poznania mechanizmu funkcjonowania badanej
całości, zmian w niej zachodzących, która identyfikuje czynniki
oddziałujące na tę całość oraz ustala kierunek i natężenie
wpływu poszczególnych czynników na stwierdzone zmiany.
4.3.8. Metoda analizy i konstrukcji logicznej
Metoda analizy i konstrukcji logicznej poprzez analizę
i przeważnie nową konstrukcję scala metody poprzednie,
pozwalając wysunąć optymalne rozwiązania. Metoda ta obok
metody obserwacji jest jedną z najstarszych metod
badawczych. W swojej zasadniczej istocie opiera się na
analizie i syntezie. Analiza jak wiemy służy do rozłożenia
całości problemu naukowego na części, elementy składowe
i badanie każdego z nich oddzielnie. Jest to więc ujęcie
redukcjonistyczne. Natomiast synteza służy do łączenia
elementów w nową całość, co stanowi ujęcie holistyczne.
W rezultacie pozwala to na formułowanie twierdzeń ogólnych
na podstawie uznanych twierdzeń cząstkowych. Mówiąc
0 charakterze konstrukcyjnej tej metody, a szczególnie
w aspekcie praktycznym należy zdawać sobie sprawę iż jej
integralnymi składowymi są:
- obserwacja,
- eksperyment,
- statystyka.
Składowe te są niezbędne na przykład w przypadku
przeprowadzania jakichkolwiek badań technicznych.
Konstruując najpierw zawsze określa się cel uwzględniając
potrzebę już istniejącą lub przewidywaną, a następnie
poszukuje się rozwiązania stosując powyższe składowe.
W metodzie gdzie elementami składowymi są analiza
1 synteza zawsze uwzględnia się podstawowe zasady logiki:
- porównanie,
- abstrahowanie,
- uogólnianie.
Metoda analizy i konstrukcji logicznej jest metodą
„myślowego eksperymentu". Mając dane wyjściowe i warunki
ograniczające oraz znając w zarysie cel badań, analizuje się
zależności i związki zachodzące między danymi wejściowymi
w granicach określonych warunkami brzegowymi i konstruuje
się ciąg logiczny w celu rozwiązania danego problemu.
Metoda analizy i konstrukcji logicznej jest swego rodzaju
ciągiem procesu iteracyjnego, przy czym iteracje są
korekcjami procesu logicznego, jego sprzężeniami zwrotnymi.
Jest ona tym skuteczniejsza, im pełniejsza jest wiedza
o problemie badawczym oraz im dokładniej opanowany jest
aparat logiczny i procedury badawcze właściwe dla danego
problemu badawczego.
4.3.9. Metoda statystyczna
Badania statystyczne, a raczej metoda statystyczna
jako metoda badań naukowych rozwinęła się stosunkowo
niedawno, gdyż dopiero w XIX wieku. Jako metoda badawcza
stosowana jest przy gromadzeniu i porządkowaniu faktów
(informacji, danych) naukowych dotyczących danego systemu,
układu, organizacji, zjawiska lub procesu. Badania polegają na
wyciąganiu wniosków z wyodrębnionych cech zbiorów
elementów statystycznych. Chodzi głównie o dwa rodzaje
problemów wymagających analiz statystycznych. Problem
rozproszenia jednej zmiennej i problem współzależności, czyli
korelacji dwu lub więcej zmiennych. W obrębie pierwszego
rodzaju problemów chodzi przeważnie o poszukiwanie
średnich lub odchyleń w uporządkowanej liczbie spostrzeżeń
z zakresu danej cechy zmiennej. Natomiast w obrębie
drugiego rodzaju problemów chodzi o badanie prowadzące
bezpośrednio do uzyskania współczynników korelacji, czyli
współzależności dwóch lub większej liczby badań nad
przyczynowymi zależnościami zjawisk (procesów).
Metody statystyczne mogą być w ujęciu jakościowym
i ilościowym. Oba ujęcia nie wykluczają się wzajemnie ale
uzupełniają i wspierają. Ujęcie jakościowe jako bardziej
subiektywne jest mało precyzyjne. Stosując podejście
ilościowe uściśla się ujęcie jakościowe i przez to staje się ono
bardziej obiektywne. Ujęcie ilościowe w naukach
o zarządzaniu opiera się na statystyce. Schemat badania
statystycznego powinien uwzględniać:
- cel badania,
- koncepcję badania,
- zdefiniowanie zbiorowości generalnej, ujmując
zmienne i ich wskaźniki,
- wybór zbiorowości próbnej,
- techniki zbierania danych (zmiennych),
- opracowanie i prezentowanie danych,
- opracowanie wyników i wniosków,
- interpretacja wyników i wniosków,
- określenie osiągnięć w kategoriach użyteczności.
Należy podkreślić, że poprawne stosowanie metod
ilościowych (statystycznych) wymaga rozumienia ich istoty,
założeń i ograniczeń; niewystarczająca jest znajomość
samych wzorów i schematów obliczeń. Podzielając pogląd
W. Pytkowskiego [27], który stwierdził, że nic tak wyraźnie nie
przemawia, jak uzyskana liczba, gdy ją poprzedza głęboka
znajomość opracowywanego tematu i gruntowne przemyślenie
uzyskanych zestawień statystycznych należy stwierdzić,
że właściwie przeprowadzone badania statystyczne znajdują
coraz szersze zastosowanie w wielu dyscyplinach naukowych.
Ich stosowanie umożliwia wyciąganie wniosków o cechach
(właściwościach) całej zbiorowości nawet na podstawie
badanych cech ograniczonej ale reprezentatywnej próbki.
W teorii organizacji i zarządzania metody statystyczne są
wykorzystywane do badań wszelkiego rodzaju zbiorowości,