Administracja i finansowanie
111
informacje o stwierdzonych przypadkach naruszenia przepisów o ubezpieczeniu społecznym. Pracodawcy i inni płatnicy składek sš natomiast obowišzani udostępniać organom kontrolnym wszelkie materiały umożliwiajšce przeprowadzenie kontroli, jak również udzielać niezbędnych wyjanień.
2. Finansowanie
Podstawš finansowania wiadczeń, zgodnie z zasadš ubezpieczeniowš systemu, sš składki. Stosownie do tego został utworzony Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, gromadzšcy rodki i finansujšcy w całoci wiadczenia. Jest to fundusz celowy, a jego dysponentem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Dochodami Funduszu sš składki, dotacje celowe budżetu państwa, odsetki ód lokat nadwyżek i inne przychody. Państwo gwarantuje wypłatę wiadczeń z ubezpieczenia społecznego i w zwišzku z tym, w razie niedoboru rodków, pokrywa wydatki na nie w formie dotacji gwarancyjnej na rzecz Funduszu. Wydatkami sš natomiast wydatki na wiadczenia ubezpieczenia społecznego wraz z należnymi od Zakładu odsetkami za opónienie w ustaleniu prawa do wiadczeń lub w ich wypłacie, koszty działalnoci bieżšcej Zakładu, rady nadzorczej, wydatki na inwestycje i kapitalne remonty, wydatki zwišzane z działalnociš profilaktycznš. Z Funduszu sš pokrywane wstępnie wydatki na wiadczenia zlecone Zakładowi do wypłaty, a następnie refundowane wraz z kosztami obsługi, np. na wiadczenia dla kombatantów. Nadwyżki mogš być lokowane w bankach w formie oprocentowanych lokat zwrotnych. Za zgodš Ministra mogš być zacišgane kredyty i pożyczki.
W ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zostały wyodrębnione cztery fundusze: emerytalny, rentowy, chorobowy i wypadkowy, z których sš pokrywane wydatki na odpowiedni rodzaj wiadczeń ubezpieczeniowych, oraz trzy fundusze rezerwowe: dla ubezpieczenia rentowego, chorobowego oraz dla ubezpieczenia wypadkowego w celu pokrycia ewentualnego niedoboru rodków tych funduszy. rodki funduszy rezerwowych mogš być lokowane zasadniczo tylko na lokatach bankowych i w papierach wartociowych Skarbu Państwa. Dla każdego z tych funduszy Zakład sporzšdza prognozę na najbliższy rok oraz uproszczony rachunek ubezpieczeniowy dla kolejnych 5 lat. Jednoczenie został utworzony Fundusz Rezerwy Demograficznej, finansowany z odpowiednich odpisów i rodków z prywatyzacji mienia państwowego, w celu zasilania potrzeb funduszu emerytalnego wynikajšcych z przyczyn demograficznych - starzenia się ludnoci. Jego uruchomienie zarzšdzić może Rada Ministrów, nie wczeniej jednak niż od roku 2009. Jest on wyposażony w osobowoć prawnš i ma powiększać swoje rodki drogš kapitalizacji.
Działalnoć bieżšca i inwestycyjna ZUS jest finansowana z odpisów z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, należnoci za pobór składek na rzecz innych funduszy, w tym otwartych funduszy emerytalnych i ubezpieczenia zdrowotnego, wykonywania zadań zleconych i innych dochodów.
112
Częć druga. Ubezpieczenie społeczne
Organizacja Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Fundusz Opłacajšcy składkę wiadczenia
Emerytalny 1/2 pracodawca + 1/2 pracownik emerytura
Rentowy 1/2 pracodawca + 1/2 pracownik renty: szkoleniowa, z tytułu niezdolnoci do pracy, rodzinna, zasiłek pogrzebowy
Chorobowy całoć pracownik zasiłki: chorobowy, wyrównawczy, macierzyński, opiekuńczy, wiadczenie rehabilitacyjne
Wypadkowy całoć pracodawca jednorazowe odszkodowanie, renta: szkoleniowa, z tytułu niezdolnoci do pracy, rodzinna; zasiłki: pogrzebowy, chorobowy, wyrównawczy wiadczenie rehabilitacyjne
3. Składki i ich płatnicy
Płatnikami składek, na których cišży również obowišzek dokonania zgłoszenia do ubezpieczenia, sš: pracodawcy, a w stosunku do innych osób objętych obowišzkiem ubezpieczenia: zleceniodawcy, jednostki wypłacajšce zasiłki socjalne, podmioty korzystajšce odpłatnie z pracy więniów, orodki pomocy społecznej, urzędy pracy, wypłacajšcy stypendia sportowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w stosunku do przebywajšcych na urlopie wychowawczym i pobierajšcych zasiłek macierzyński oraz sami ubezpieczeni, którzy sš zobowišzani do opłacania składek za siebie. Płatnik obowišzany jest dokonać swego zgłoszenia do ZUS w cišgu 7 dni od zatrudnienia pierwszego pracownika względnie powstania obowišzku ubezpieczenia. Zakład zakłada płatnikowi konto do ewidencji i rozliczeń. Płatnik jest obowišzany obliczać, potršcać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać składki za każdy miesišc. Rozliczenie składek i wypłaconych przez płatnika zasiłków następuje w składanej przez niego deklaracji rozliczeniowej, którš płatnik przekazuje do Zakładu wraz z imiennym raportem miesięcznym dotyczšcym składek i innych danych zwišzanych z przebiegiem ubezpieczenia poszczególnych osób ubezpieczonych. Informacje zawarte w raporcie, w tym dotyczšce ubezpieczenia zdrowotnego, płatnik przekazuje ubezpieczonemu na pimie w celu weryfikacji. Ubezpieczony w cišgu trzech miesięcy zgłasza płatnikowi na pimie lub do protokołu wniosek o sprostowanie ze stanem faktycznym i informuje o tym ZUS. W razie nieuwzględnienia przez płatnika reklamacji w cišgu miesišca Zakład na wniosek ubezpieczonego wydaje stosownš decyzję. W przypadku braku zakwestionowania informację zawartš w raporcie uważa się za zgodnš ze stanem faktycznym. Jeżeli Zakład zmieni informację, powiadamia o tym ubezpieczonego i płatnika. Zadania zwišzane z ustaleniem prawa do wiadczeń i ich wysokociš oraz wypłatš wiadczeń z ubezpieczenia chorobowego płatnicy dokonujš odpłatnie.
II
Rozdział XI. Administracja i finansowanie
113