R\'eaka narzuca sw\'f3j miernik innym zmys\'b3om. Jest t
\par to \'b3atwo zrozumia\'b3e wobec deformacji cia\'b3 widzianych w perspek-
\par tywie i zmian w ich rzeczywistej wielko\'9cci. i?
\par Pierwsze\'f1stwo dotyku, pisze dalej Katz, przejawia si\'ea tak\'bfe
\par przy obserwacji jego rozwoju u dziecka; s\'b9 to pierwsze wra\'bfenia
\par nowonarodzonego dziecka, zwi\'b9zane nierozdzielnie z najwa\'bfniejszemi
\par czynno\'9cciami od\'bfywiania (ssanie). W. Steru 2) pisze, \'bfe pocz\'b9tkow\'b9
\par przestrze\'f1 noworodka stanowi okolica ust, kt\'f3re nale\'bfy uwa\'bfa\'e6 za
\par jedyny organ, odpowiadaj\'b9cy od pierwszego dnia \'bfycia okre\'9clonemi
\par ruchami na okre\'9clone wra\'bfenia dotykowe. Zanim wprowadzony zo-
\par stanie.w gr\'ea dotyk czynny, dowodzi Katz, powstaj\'b9 ju\'bf wra\'bfenia do-
\par tykowe pod wp\'b3ywem ucisku ubrania, pos\'b3ania i przez zabiegi sto-
\par sowane do dziecka; wytwarza to zesp\'f3\'b3 wra\'bfe\'f1, przewy\'bfszaj\'b9cy wszel-
\par kie inne zespo\'b3y czuciowe pod wzgl\'eadem ich zakresu i intensyw=
\par no\'9cci. Skoro tylko dziecko mo\'bfe pos\'b3ugiwa\'e6 si\'ea r\'eakami, powstaje
\par istna nami\'eatno\'9c\'e6 dotykania i ju\'bf w trzecim miesi\'b9cu \'bfycia daje si\'ea
\par zauwa\'bfy\'e6 daleko posuni\'eate udoskonalenie aparatu dotykowego
\par (Preyer). Mo\'bfna powiedzie\'e6 bez przesady, \'bfe dziecko chcia\'b3oby si\'ea
\par dotkn\'b9\'e6 do wszystkiego, co widzi,') uspakaja si\'ea dopiero przy do-
\par tkni\'eaciu, gdy dotyk da mu r\'eakojmi\'ea prawdziwo\'9cci przedmiotu.
\par Dziecko Sikorskiego widzi opr\'f3\'bfnione pude\'b3ko po biszkoptach, si\'eaga
\par jednak po nie, aby si\'ea przekona\'e6, czy istotnie jest puste;
\par podobnie
\par jak osobnik dotkni\'eaty halucynacjami wzrokowemi, \'bf\'b9da od dotyku
\par kontroli realno\'9cci.
\par W sprawie rodzaju zjawisk dotykowych Katz uwa\'bfa, \'bfe jako\'9cci
\par dotykowe s\'b9 ubogie, lecz ich sposoby przejawiania si\'ea s\'b9 nies\'b3ycha-
\par nie liczne i mog\'b9 by\'e6 w tym wzgl\'eadzie por\'f3wnane z barwami (Mono-
\par tonie der Tastmaterie - Polymorphie ihrer Erscheinungsweisen,
\par op.
\par cit. str. 21 i nast.).
\par 1) la7n,es (W.). - Pr\'e6cis de psychologie, str. 454.
\par ') Steru (W.). - Die Entwicklung der Raumwahrnehmung in der
\par ersten Kindheit. Zeitschr. f. angew. Psychologie, 2, 1909, str.
\par 413.
\par 3) Zaznaczamy tu wielkie znaczenie, jakie mog\'b3yby posiada\'e6 dla
\par psychologji \'9clepoty badania nad niewidomem niemowl\'eaciem.
\par 54
\par Dla niewidomego dotykanie nawet w swej formie ele-
\par mentarnej jest postaciowaniem, czyli doprowadzeniem do
\par jedno\'9cci i zrozumieniem. Dla niego wszelkie pr\'f3by nad
\par dotykiem maja znaczenie o wiele wi\'eaksze ni\'bf dla widz\'b9-
\par cego i dzi\'eaki temu mo\'bfe si\'ea do nich odnie\'9c\'e6 z wy\'bfszym
\par stopniem zrozumienia, zainteresowania i z przewag\'b9 d\'b9\'bf-
\par no\'9cci poznawczych. Jego uwaga przy pr\'f3bie estezjome-
\par trycznej mo\'bfe by\'e6 nastawiona nie tyle na samo odr\'f3\'bfnie-
\par nie dwu dotkni\'ea\'e6, ile na zrozumienie przyczyny wywo\'b3u-
\par j\'b9cej wra\'bfenie.
\par W tej dziedzinie mamy do stwierdzenia niezmiernie
\par interesuj\'b9ce fakty i na ich tle powstaj\'b9ce wnioski, kt\'f3re
\par wysnuwamy z bada\'f1 Ferrari'ego nad typami estezjome-
\par trycznemi u niewidomych.
\par W celu ich wyja\'9cnienia nale\'bfy przypomnie\'e6, \'bfe Binet, kt\'f3ry
\par prowadzi\'b3 dalej badania zapocz\'b9tkowane przez Tawney'a, w swych
\par eksperymentach estezjometrycznych nad normalnymi doros\'b3ymi
\par i dzie\'e6mi opisa\'b3 trzy typy estezjometryczne: prostych, interpreta-
\par tor\'f3w i roztargnionych (les simplistes, les interpretateurs, les
\par di-
\par straits). Pierwsi (les simplistes) wykazuj\'b9 pr\'f3g bardzo wyra\'9fny i
\par ma\'b3o
\par podlegaj\'b9 iluzjom dotykowym; tu mo\'bfna przedewszystkiem zaliczy\'e6
\par dzieci szkolne; drudzy (interpretatorzy) wykazuj\'b9 iluzje i
\par wahania
\par skutkiem nadmiaru interpretacji, np. interpretator sceptyczny
\par od-
\par powiada: nie wiem; interpretator \'9cwiadomy m\'f3wi: czuj\'ea jedno do-
\par tkni\'eacie, my\'9cl\'ea jednak, \'bfe to dwa dotkni\'eacia; interpretatorowi nie-
\par \'9cwiadomemu wydaje si\'ea istotnie, \'bfe czuje dwa dotkni\'eacia, je\'a7li ko-
\par niec estezjometru jest do\'9c\'e6 t\'eapy (istniej\'b9 ponadto pod-typy: inter-
\par pretatora fantastycznego i inne); trzeci typ (roztargnieni)
\par odpo-
\par wiada nieraz przypadkowo (na chybi\'b3 trafi\'b3), lub te\'bf zdradza auto-
\par matyzm (odpowiedzi usystematyzowane). Zale\'bfnie wi\'eac od osobni-
\par k\'f3w ich postawa wobec do\'9cwiadczenia mo\'bfe by\'e6 r\'f3\'bfna.