wysz�y z Portugalii i Hiszpani cho� w ich ekspedycjach brali niekiedy udzia� obcokrajowcy, wy��cznie niemal W�osi. Ro drugoplanow� w dziele odkry� geograficznych odegrali Anglicy i Francuzi, a tylko
34
poradyczme pr�bowali si� do� w��czy� Siemcy.
Odkrycia angielskie na Atlantyku by�y zwi�zane z po�owami, jakie statki rybackie prowadzi�y w p�nocnej cz�ci tego oceanu. W pogoni za wielorybami lub �owi�c ryby, dociera�y one cz�sto do brzeg�w Islandii, z dawna zwi�zanej ludno�ciowo i politycznie z Norwegia. Zyskowny by� te� handel z Islandi�, cho� dopiero od 1490 r., dzi�ki porozumieniu angielsko-norweskiemu, Anglicy mogli go legalnie prowadzi�. Statki rybackie z Anglii nie ogranicza�y si� w swych podr�ach do Islandii, lecz zbli�a�y do brzeg�w Grenlandii i Ameryki P�nocnej.
Cele rybackie i handlowe przy�wieca�y zapewne wyprawie Johna Cabota, naturalizo-wanego w Anglii Wenecjanina, kt�ry w 1497 r. wyp�yn�wszy z Bristolu dotar� do brzeg�w Ameryki, odkrywaj�c Now� Fundlandi�. W 1498 r. Cabot przedsi�wzi�� powt�rn� wypraw� i dotar� nie tylko do Nowej Fundlandii, ale zapewne wzd�u� brzeg�w Ameryki dop�yn�� do p�niejszej Nowej Anglii. Wyprawy Cabota, poza zbadaniem �owisk, nie pozostawi�y trwa�ych �lad�w na nowo odkrytych terenach.
S�awa odkry� portugalskich i perspektywy zyskownego handlu z Indianami, tak jak pobudzi�a Hiszpan�w do wypraw odkrywczych na zach�d, podobnie zmobilizowa�a Anglik�w, kt�rzy ju� po odkryciu Ameryki szukali drogi do Indii, omijaj�c kontynent ameryka�ski od p�nocy. Wyprawy angielskie poszukiwa�y przej�cia na Pacyfik, penetruj�c wszystkie niemal zatoki i uj�cia rzek. Jedn� z takich wypraw prowadzi� w 1509 r. Sebastian Cabot, syn Johna, i by� mo�e dotar� on a� do Zatoki Hudsona. Pr�by przedostania si� do Azji z op�yni�ciem Ameryki P�nocnej trwa�y bez skutku przez wiele lat (ostatecznie ta droga zosta�a odkryta w XIX w.), ale przynios�y Anglikom, podobnie jak cz�ciowo Francuzom, dobr� znajomo�� pobrze�a Ameryki P�nocnej i wysp na p�nocy, a� po Grenlandi�.
Nie mog�c osi�gn�� Indii drog� na zach�d, poniewa� drogi wok� Afryki strzegli Portu-galczycy, �eglarze i kupcy angielscy -za�o�yli w 1553 r. sp�k�, zwan� p�niej Kompani� Moskiewsk�, celem dotacia do Indii drog� na
wsch�d, okr��aj�c od p�nocy Europ�. Wyprawy te, organizowane pocz�tkowo przez Sebastiana Cabota dotar�y jedynie do p�nocnych brzeg�w Rosji, niewiele te� dalej posun�� si� kontynuuj�cy wyprawy w latach 1577-78 Marcin Frobisher. Wreszcie w 1577 r. w dalek� wypraw�, cho� inn� drog�, wyprawi� si� Franciszek Drak�, kt�ry pr�bowa� dop�yn�� do Azji �ladami Magellana. Odnalaz� on cie�nin� Magellana, nast�pnie wzd�u� brzeg�w Ameryki Po�udniowej dotar� do p�nocnej Kalifornii, gdzie chcia� za�o�y� baz� angielsk� (Nowy Albion) dla statk�w p�yn�cych do Azji. Nast�pnie przez Pacyfik dop�yn�� do Wysp Malajskich, sk�d wok� Afryki w 1580 r. powr�ci� do Anglii, odbywaj�c drug� podr� dooko�a �wiata.
D��enia angielskie nie ograniczy�y si� jedynie do �eglugi za przyk�adem Portugalczyk�w do Indii i Malaj�w. Pr�cz pocz�tkowo niepomy�lnych pr�b wys�ania kolonist�w do Ameryki P�nocnej, sukcesy hiszpa�skie w eksploatowaniu bogactw Ameryki sk�oni�y Anglik�w do w��czenia si� w spos�b pokojowy i legalny, lub nielegalny i wojowniczy, do handlu z koloniami hiszpa�skimi. W 1563 r. John Hawkins usi�owa� nawi�za� wymian� z mieszka�cami Wielkich Antyli, dostarczaj�c niewolnik�w w zamian za cukier, sk�ry i kruszce szlachetne. Mimo usilnych zabieg�w nie uzyska� jednak zgody kr�la Hiszpanii i w jednej z wypraw (1568) jego flotylla zosta�a zniszczona tak, �e jedynie 3 statki, m. in. statek Franciszka Drake'a, zdo�a�y si� uratowa�. Ten wypadek przes�dzi� o nielegalnym korzystaniu ze zdobyczy hiszpa�skich i odt�d korsarze angielscy systematycznie przez 35 lat (1570- -1604) napadali na statki i porty hiszpa�skie, przecinaj�c niekiedy prawie zupe�nie komunikacj� Hiszpanii z koloniami.
Odkrycia francuskie na Atlantyku