Jesteśmy skłonni spostrzegać konfiguracje nawet wtedy, gdy elementy rozpatrywane pojedynczo nie mają w ogóle żadnego związku z kompozycją, która się z nich "wyłania". Łatwo możemy przekonać się o tym na przykładzie pomysłowej, generowanej przez komputer fotografii chimery, znajdującej się na paryskiej katedrze Notre Dame (Ryc. 6.17).
Łączenie sygnałów przy spostrzeganiu głębi. Wśród sygnałów, za pomocą których spostrzegamy głębię, znajdują się sygnały oparte na wyrazistości, perspektywie liniowej, fakturze, światłach i cieniach, względnym położeniu oraz innych standardach. Wszystkie te sygnały składają się na "bank informacji", które w spostrzeganiu organizowane są w sensowną całość.
1. |Perspektywa |powietrzna. Ze względu na pył i dym znajdujący się w atmosferze, zarysy oddalonych przedmiotów mogą wydawać się zamglone i niewyraźne. Szczegóły, o których istnieniu wiemy, mogą być niedostrzegalne.
* * *
Ryc. 6.17. Za pomocą komputera poziom jasności każdego z pól, na które podzielono zwykłą fotografię, został "przetłumaczony" na określone mikrofigury. Powstał w ten sposób obraz, który oglądany z bliska przyprawia o zawrót głowy mnóstwem szczegółów - lecz odsuń książkę na długość ręki, a zobaczysz chimerę, w tle zaś pojawią się budowle Paryża.
* * *
Stopień tego zamglenia zależy od odległości i trzeba sporo czasu, zanim nauczymy się na tej podstawie określać odległość. W istocie, gdy
charakterystyczny stan atmosfery zmienia się, wówczas często oceniamy odległość niepoprawnie. Na przykład, osoba wychowana w zadymionym mieście przemysłowym, będzie w znacznym stopniu nie doceniać odległości
przedmiotów, które spostrzega przez czyste powietrze górskie. Nowicjusz na górskiej farmie będzie wywoływał zdumienie u domowników oznajmiając, że zamierza "przejść się do tego pagórka i z powrotem przed śniadaniem"; tymczasem "pagórek" ów jest w rzeczywistości górą odległą o jakieś 50 mil.
2. |Perspektywa |liniowa. W miarę jak przedmioty oddalają się, wydają się one mniejsze i bliższe siebie. Szyny kolejowe czy krawężniki szosy zdają się spotykać ze sobą na horyzoncie. Odstępy miedzy przedmiotami
rozmieszczonymi w jednakowych odległościach od siebie, takimi jak słupy telefoniczne, zdają się zmniejszać w miarę ich oddalania się. Te zjawiska perspektywy liniowej wykorzystują artyści malarze w celu przedstawienia odległości na obrazach.
3. |Faktura. Ściśle związany z perspektywą liniową jest czynnik faktury.
Na każdej powierzchni nie prostopadłej do linii wzroku, elementy faktury zdają się być rozmieszczone gęściej w miarę oddalania się tej powierzchni.
Faktura wspomaga zatem perspektywę liniową w sytuacjach, w których brak zbiegających się linii równoległych, dostarczających nam sygnałów pozwalających określić odległość.
4. |Światła i |cienie. Gdy światło pada na nieregularną powierzchnię, na przykład na twarz ludzką, wówczas pewne części są jasno oświetlone, a inne pogrążone w cieniu. Wygląd tych cieni mówi nam wiele o głębokości tych części. Malarze używają światłocienia dla przekazania wrażenia głębi na dwuwymiarowym płótnie.
5. |Względne |położenie. Gdy dwa przedmioty znajdują się na tej samej lini widzenia, wówczas bliższy zasłania dalszy lub jego część. Bliższe przedmioty zwykle zdają się znajdować w dolnej części dwuwymiarowego pola widzenia, odległe przedmioty - w jego górnej części.