Dwuznaczno�� posiadanego przez pracownika socjalnego zezwolenia jest taka, �e dopuszcza ka�dy wyb�r, usprawiedliwia ka�d� postaw�, w tym samym czasie zab^nia przyj�cia postawy jednoznacznej, ostatecznej, jednocelowej. Praco nil socjalny powinien zaj�� pozycj� z punktu widzenia takiego pola mo �liwo�ci � z racji swego mandatu nie mo�e tego nie uczyni� � a jednocze�nie nie mo�e by� ona ostateczna. Staje wi�c wobec sytuacji bez wyj�cia, dla kt�rej musi jednak znale�� konkretne ro^^i -zanie. Te decyzje, kt�re musi koniecznie podj��, s� niemo�liwe, poniewa� interwencja sk�ada si� z ci�g�ych waha� mi�dzy rozwi�zaniami alternatywnymi, koniecznymi do podj�cia, inaczej bowiem nie mog�aby zaistnie�. Nie mo�e ich tak�e uprawomocni� odwo�uj�c si�
Dzia�anie spo�eczne i jego wymiar pedagogiczny... 129
do jakichkolwiek przekona� czy za�o�e� normatywnych, co wcale nie wyklucza, �e jaki� element �metapsychiczny" (np. wiara w drugiego cz�owieka, troska o sprawiedliwo��) jest jednym z motyw�w jego aktywno�ci zawodowej.
Do czego zatem sprowadza si� dz\a\a\no�� piacowi�ka socjalnego? Do logiki hic et nunc, a nie logiki racjonalnej. Pracownik socjalny ocenia sytuacj�, opisuje okoliczno�ci, koncepcj� ideologiczn�, kt�r� trzeba mie� lub kt�ra b�dzie konieczna w interwencji skierowanej na klienta, i stanowi jednocze�nie jej uzasadnienie pragmatyczne. Pojawia si� dylemat, czy rozszerza� interwencj�, gdy wi��e si� z nadmiernym wydatkowaniem czasu i energii oraz jednoczesnym koncentrowaniem si� na jednej osobie. Wydaje si�, �e pracownik socjalny podlega ograniczeniom posiadanego mandatu, kt�re maj� zmienny charakter. Pracownik socjalny w efekcie nie mo�e dokonywa� logicznych wybor�w. Musi stara� si� raczej znajdowa� wewn�trz systemu wielu relacji. Musi stara� si� ��onglowa�" zbiorem zr�nicowanych warto�ci.
Ten politeizm dzia�ania doprowadza do konieczno�ci dokonywania za ka�dym razem wybor�w �mniej z�ych" rozwi�za�. Dostosowywanie do rzeczywisto�ci dokonuje si� podczas interwencji przez odniesienie do wiedzy empirycznej i zachodzi nie tyle dzi�ki regu�om formaJnym zakodowanym w obiektywne tre�ci, ile dzi�ki kompetentnej postawie pracownika socjalnego. To dostosowanie nie jest te� prost� umiej�tno�ci�, a raczej savoir-etre (aby u�y� precyzyjnego okre�lenia). W tej przestrzeni, w kt�rej dokonuje si� wielu wybor�w, savoir-etre, wyznacza, wyzwala zdolno�ci empatyczne, umiej�tno�ci wchodzenia w relacje i rozwa�nego s�uchania, kt�re pozwalaj� orientowa� si� w procesie interwencji.
Pozostaje kwestia niepewno�ci wybor�w sytuacyjnych, kt�re podejmuje si� spo�ytkowuj�c wiedz� pragmatyczn�. Transcedentalny devoir-etre (konieczno�� bycia) nie odnosi si� do konkretnej interwencji. Pracownik socjalny staje w obliczu przeciwno�ci powstaj�cych pomi�dzy devoir-etre a kompetencjami (zakresem umiej�tno�ci), tym, co okre�la si� zawsze z du�� niejasno�ci� i niekompletno�ci� savoir-etre (umiej�tno�� bycia). W efekcie brak jakichkolwiek podstaw racjonalnych i ideologicznych, kt�re pomog�yby w wyborze. Pracownikowi socjalnemu pozostaje jedynie odwo�anie si� do w�asnych zdolno�ci, do prawid�owo�ci i trafno�ci oceny lub �wiadomego b��dzenia. Istotne jest podkre�lenie konieczno�ci integrowa-
130
Marc Henry Soulet
nia kontekstu spo�ecznego i element�w psychospo�ecznych jedno-stVd-VA"venta Teraz, rozumie si�\ec\e\, �Aaczego, mimo sta\egp poszukiwania wsparcia, pracownik socjalny pozostaje sam wobec problem�w drugiego. Nie oznacza to, �e chodzi tu jedynie o relacj� �twarz� w twarz", jest on bowiem sam przy podejmowaniu ka�dej decyzji, kt�r� pozostawia si� jemu samemu i jedynie jego zdolno�ci rozumienia sytuacji oraz jej rozwi�zania, bior�c pod uwag� prowadz�ce do tego okoliczno�ci. Z tego powodu odwo�uje si� do ujawnionych potrzeb, trudno�ci z superwizj� lub objektywizacj� praktyki. Musi by� ona postrzegana jako forma tworzenia si� kontrr�l (contre-rdle), stanowi�cej pewien rodzaj symulacji kontroli, warto�ciowania i wzmacniania dzia�ania. S� to w istocie sposoby kszta�towania si� relacji �twarz� w twarz", kt�re zmierzaj� do znalezienia form obiektywizacji praktyki normatywnej, do tworzenia a-topie analitycznej w ca�ym systemie dzia�ania, w jaki wpisany jest pracownik socjalny.
CZʌ� II
PEDAGOGIKA SPO�ECZNA I PRACA SOCJALNA KOMENTARZE
Ewa Marynowicz-Hetka
KONCEPCJA PRACY SPO�ECZNEJ
W POLSKIEJ TRADYCJI PEDAGOGIKI
SPO�ECZNEJ
Lektura tekst�w autor�w niemieckich i szwajcarskich, omawiaj�cych kluczowe kwestie pedagogiki spo�ecznej, wymaga znalezienia �lustra", w kt�rym owe pogl�dy mog� nabra� wyrazu i by� odczytane w ca�ej ich z�o�ono�ci. Proponujemy czytelnikom, aby odniesie� teoretycznych poszukiwa� w pedagogice spo�ecznej uprawianej w Polsce od 1908 roku to jest od czasu, gdy po raz pierwszy u�yto tego terminu1. Zach�ta taka wymaga przybli�enia tych za�o�e� pedagogiki spo�ecznej, kt�re maj� znaczenie dla kszta�towania si� zwi�zk�w mi�dzy ni� a prac� spo�eczn�.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄ Ci coraz lepsze usĹugi. By mĂłc to robiÄ prosimy, abyĹ wyraziĹ zgodÄ na dopasowanie treĹci marketingowych do Twoich zachowaĹ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄĹciowo finansowaÄ rozwĂłj Ĺwiadczonych usĹug.
PamiÄtaj, Ĺźe dbamy o TwojÄ prywatnoĹÄ. Nie zwiÄkszamy zakresu naszych uprawnieĹ bez Twojej zgody. Zadbamy rĂłwnieĹź o bezpieczeĹstwo Twoich danych. WyraĹźonÄ zgodÄ moĹźesz cofnÄ Ä w kaĹźdej chwili.