: Przyszłość świata, Warszawa 2001.
Potulicka E.: Sprzeczności współistnienia wolnego rynku w edukacji i demokracji, referat wygłoszony podczas obrad konferencji naukowej w dn. 6-8 grudnia 2004 r. w Czudcu.
Rabczuk W.: Etyczny wymiar edukacji w świetle raportów UNESCO [w:] Etyczny wymiar edukacji nauczycielskiej, red. A. Rumiński, Kraków 2004.
Speck O.: Być nauczycielem, Gdańsk 2005.
266
NAUCZYCIEL W OKRESIE WSPÓŁCZESNYCH WYZWAŃ EDUKACYJNYCH
Szempruch J.: Nauczyciel w zmieniającej się szkole. Funkcjonowanie i rozwój zawodowy, Rzeszów 2001.
Szempruch J.: Pedagogiczne kształcenie nauczycieli wobec reformy edukacji w Polsce, Rzeszów 2000.
Szempruch J., Poziom kompetencji nauczycielskich w samoocenie studentów pedagogiki [w:] Nauki pedagogiczne w teorii i praktyce edukacyjnej, red. J. Kuźma, J. Morbitzer, t. 1, Kraków 2003.
Zahorska M.: Szkoła: między państwem, społeczeństwem a rynkiem, Warszawa 2002.
EDUKACJA JUTRA
XI TATRZAŃSKIE SEMINARIUM NAUKOWE 2005 (S. 267—272
RYSZARD PARZĘCKI
WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNO-EKONOMICZNA WE WŁOCŁAWKU
NAUCZYCIEL W NOWOCZESNEJ SZKOLE
– PRZYCZYNKI DO NOWEJ KONCEPCJI
KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI
Podjęte w tym rozważaniu zagadnienie jest złożone i wieloaspektowe. Dotychczasowe orientacje nie posuwają naprzód przynależnej do niej problematyki poznawczej i teoretycz-nej1. Sądzę, że jedną z przyczyn niezadowalającego tempa i sposobu jego rozwiązywania jest między innymi to, że zabrakło wielodyscyplinarnych czy interdyscyplinarnych prób jego ujęcia i analizy. Przykładowo w literaturze psychologicznej czy socjologicznej trudno spotkać problematykę dotyczącą bezpośrednio czy pośrednio – szeroko pojętych procesów edukacyjnych i roli w nich nauczyciela. Dlatego pragnę zarysować pewne przesłanki tej węzłowej problematyki w nieco poszerzonej, interdyscyplinarnej perspektywie widzenia.
Celem dalszych rozważań będą próby zastanowienia się nad tym, jak można po nowe-
mu, bardziej inwencyjnie i niestereotypowo popatrzeć na rolę i miejsce nauczyciela we współczesnych procesach edukacyjnych, na rolę i miejsce dyktowane wymogami kulturowymi dzisiejszej skomplikowanej rzeczywistości społecznej i cywilizacyjnej oraz potrzebami XXI wieku, choć jedynie mgliście wyobrażonego, ale dla wizji pedagogicznej tak istotnego jutra. Chodzi o spojrzenie na możliwości konstruowania nowego modelu nauczyciela w nowoczesnej szkole, czyli mówiąc prościej, nad sposobami kształcenia nauczycieli na miarę aktualnych i przyszłych potrzeb naszego społeczeństwa w zakresie podnoszonego postulatu „Polaka wykształconego”.
Od wielu już lat pogłębia się kryzys roli i funkcji nauczyciela we współczesnych systemach edukacyjnych. Jest to kryzys poważny i społecznie dotkliwy, kryzys tkwiący u podstaw kryzysu szkoły w ogóle. Posiada on różnorakie źródła i uwarunkowania, różne też są jego przejawy. Zasadniczym jednak wyrazem jest powiększająca się dysproporcja pomię-
dzy rosnącymi i komplikującymi się zadaniami w zakresie edukacji a możliwościami ich skutecznego wypełniania przez nauczyciela.
Ulegająca osłabieniu i ograniczeniu funkcja wychowawcza i kształtująca szkoły wszystkich typów i szczebli, odsłania niedomogi instytucjonalnych i organizacyjnych jej struktur czy zorganizowanych procesów dydaktyczno-wychowawczych, ale także istotne braki
1 Można wskazać wiele prac, a między innymi: Edukacja nauczycielska w perspektywie wymagań zmieniającego się świata, praca pod red. A. Siemak-Tylikowska, H. Kwiatkowska, S. M. Kwiatkowski. Wyd. Akademickie
„Żak”. Warszawa 1998; S. Marczuk: Orientacje wartościujące nauczycieli w III Rzeczypospolitej. Studium z socjologii edukacji. Wyd. WSP. Rzeszów 2001; J. Sempruch: Nauczyciel w zmieniającej się szkole. Funkcjonowanie i rozwój zawodowy. Wyd. Oświatowe FOSZE. Rzeszów 2001.
268
NAUCZYCIEL W OKRESIE WSPÓŁCZESNYCH WYZWAŃ EDUKACYJNYCH
i niemoce podmiotowej aktywności nauczyciela. Rosnący kryzys zaufania do szkoły rozciąga się na obecnego nauczyciela i instytucje powołane do kształcenia stanu nauczycielskiego. Najostrzej zarysowuje się niezadowolenie społeczne lub wręcz rozczarowanie z wychowawczej i osobowościowotwórczej funkcji obecnej szkoły, w tym – przede wszystkim
– nauczyciela.