Składniki społeczne: zachowania jednostek i funkcjonowanie grup społecznych oraz rzeczywiste cele i zadania rzeczywiście realizowane są trudno przewidywalne. To, co zdarzy się w tych podsystemach, możemy przewidzieć tylko z
prawdopodobieństwem mniejszym od jedności, a pewność jest właściwie dziełem
przypadku. Elementy techniczne splatają się w organizacji ze społecznymi, tworząc system przewidywalny tylko w bardzo ograniczonym zakresie.
25
– Organizacje mają budowę hierarchiczną i składają się z podsystemów, które z kolei dzielą się na podsystemy niższego rzędu, te zaś – na elementy jeszcze niższego rzędu.
Hierarchiczność organizacji umożliwia nam wykorzystanie w jej badaniach cyberne-
tycznego modelu „czarnej skrzynki”. Stosując go, nie wnikamy w wewnętrzną strukturę ani w mechanizm funkcjonowania wybranego elementu, lecz analizujemy wyłącznie
zależności, jakie zachodzą między jego „wyjściem” a „wejściem”.
– Systemy organizacyjne mają zdolność doskonalenia się, mogą zwiększać swoją sprawność i stopień zorganizowania, mogą wprowadzać rozmaite innowacje techniczne, organizacyjne, ekonomiczne, społeczne. W organizacjach zawsze ścierają się dwie
tendencje: innowacyjna i zachowawcza. Pierwsza ma charakter adaptacyjny, zmierza do zmian mających na celu przystosowanie organizacji do zmian zachodzących w otoczeniu.
Druga, konserwatywna, dąży do utrzymania istniejącego stanu rzeczy. Obie postawy są organizacji potrzebne: innowacyjna umożliwia zmiany, zachowawcza zapewnia
organizacji stabilność.
– Systemy organizacyjne cechuje ekwifinalność, czyli zdolność do osiągania pewnych wyników w różny sposób, za pomocą różnych procesów i struktur.
– Systemy organizacyjne charakteryzuje duża zmienność w czasie i zdolność do osiągania
względnie stałych stanów równowagi dynamicznej dzięki mechanizmowi sprzężenia zwrotnego, polegającego na tym, że system otrzymuje z otoczenia informacje na temat własnego działania, a z wewnątrz informację o zmianach, które zachodzą w nim samym.
Zarządzanie przedsiębiorstwem rozumiane jako sterowanie systemem, to proces
informacyjno-decyzyjny, realizowany na wielu poziomach organizacji, który ma zapewnić eliminację wykrytych w otoczeniu zagrożeń i wykorzystanie pojawiających się szans.
Szkoła systemowa stwarza ramy do planowania działań i przewidywania ich
bezpośrednich i dalekosiężnych skutków, a zarazem pozwala na zrozumienie
nieprzewidzianych konsekwencji w miarę ich pojawiania się. Jej zwolennicy uważają, że wchłonie ona koncepcj
e innych szkół organizacji i zarządzania, stając się szkołą dominującą.
Na razie wydaje się, że samo podejście i analiza systemowa są przyjmowane przez wszystkie szkoły, jako sposób myślenia teoretyków i praktyków zarządzania. Czas pokaże, czy systemowa teoria zarządzania rozwinie się w takim stopniu, że wchłonie, zsyntetyzuje i zintegruje wszystkie szkoły zarządzania.
Szkoła systemowa inspiruje też powstawanie nowych nurtów w teorii organizacji
i zarządzania. Przykładem jest tzw. ujęcie sytuacyjne ( situational approach lub contingensy approach), które pojawiło się pod koniec lat 60. Zakładało ono, że głównym zadaniem kierownika jest ustalenie, jaka metoda w danej sytuacji, w danych warunkach i w danym momencie najlepiej przyczyni się do osiągnięcia celów kierownictwa.
W głównych założeniach ujęcia sytuacyjnego, sformułowanych przez H. Shermana
w 1966 roku, stwierdza się, że nigdy nie można osiągnąć tak idealnej budowy i tak idealnego porządku organizacji, aby była ona dopasowana do każdego czasu, wszystkich celów, 26
wartości i wszystkich sytuacji. Uznaje się więc, że w dorobku nauk o organizacji nie ma bezwzględnie dobrych i bezwzględnie złych wzorców, metod i technik. Należy tylko poznać warunki, w jakich ich zastosowanie przyniesie najbardziej pożądane rezultaty14.