Ingerencja w konkurencyjny mechanizm poda�y i popytu jest cz�sto nieefektywnym sposobem korygowania podzia�u dochodu. Po��dany podzia� mo�na efektywniej osi�gn�� wykorzystuj�c do redystrybucji dochodu system podatkowy zamiast w�skiej ingerencji na pojedynczym rynku.
Gdyby spo�ecze�stwa dla utrzymania optymalnego podzia�u dochodu zawsze wykorzystywa�y w odpowiednim zakresie redystrybucyjne opodatkowanie, to mo�na by polega� na doskona�ej konkurencji (gdyby taka dominowa�a), je�li chodzi o najefektywniejsze sposoby rozwi�zywania problem�w typu co? i jak? Ta prawda stosuje si� nie tylko do rozwini�tej gospodarki rynkowej, lecz tak�e do gospodarki komunistycznej, typu rosyjskiego czy chi�skiego.
Przedstawiaj�c to ostro�ne stanowisko, trzeba podkre�li�, �e jest to pogl�d wysoce kontrowersyjny. Nie ma bowiem jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak du�y zakres ingerencji jest prawid�owy. A opr�cz tego politycy zwykle wik�aj� obiektywn� analiz�. I w rzeczywisto�ci mo�na zobaczy�, �e wsz�dzie rz�dy cz�sto ingeruj� w system cen.
Nast�puj�ce przyk�ady �wiadcz� o tym, �e pewne rodzaje interwencji s� niemal powszechne: lekarze cz�sto bior� wy�sze op�aty od pacjent�w bogatych ni� biednych, dotuj�c cz�ciowo tych ostatnich z przychod�w uzyskiwanych od pierwszych. Mleko i inne podstawowe artyku�y �ywno�ciowe s� dotowane w niemal wszystkich krajach. Podstawowe wykszta�cenie jest powszechnie dost�pne po wysoko dotowanych cenach. Czy dostrzegasz tu jak�� prawid�owo��?
* * *
W ten spos�b ko�czymy szczeg�owe wprowadzenie do analizy popytu i poda�y. Dodatek zawiera opis dalszych specyficznych zastosowa� tej analizy. W nast�pnych rozdzia�ach b�dziemy uwa�nie bada� to, co kszta�tuje krzywe
38"
mikroekonomia, makroekonomia, utarg (przych�d) ca�kowity, P x Q, popyt elastyczny, nieelastyczny, elastyczno�� = l,
ED = (% wzrostu 0/(% obni�ki P), Es = (% wzrostu 0/(% wzrostu P), elastyczno�� poda�y, popyt a wielko�� popytu, przesuni�cie krzywej a ruch wzd�u� krzywej,
poaazy i popytu, by si� dowiedzie�, dlaczego niekt�re krzywe koszt�w s� p�askie, niekt�re za� wznosz� si� stromo, dlaczego pewne najniezb�dniejsze dobra - jak na przyk�ad woda - s� tak tanie, a bezu�yteczne diamenty tak drogie, oraz dlaczego konkurencyjne rynki prowadz� do efektywnej (cho� niekiedy niesprawiedliwej) alokacji zasob�w.
PODSUMOWANIE
A. Elastyczno�� popytu i poda�y v
1. Mikroekonomia zajmuje si� szczeg�owo dzia�aniem mechanizmu rynkowego. Analiza mikroekonomiczna boryka si� z problemem, jak gospodarka na ka�dym z rynk�w rozwi�zuje zagadnienia typu co, jak \ dla kogo. Krzywe poda�y i popytu przedstawione w rozdziale 4 pokazuj�, co dzieje si� na ka�dym z konkurencyjnych rynk�w.
2. Elastyczno�� poda�y zale�y od tego, co dzieje si� z wielko�ci� utargu ca�kowitego w wyniku spadku ceny. Popyt mo�e by� elastyczny, nieelastyczny lub o elastyczno�ci = l, zale�nie od tego, czy obni�ka ceny zwi�ksza, zmniejsza czy pozostawia bez zmian utarg ca�kowity. Wsp�czynnik elastyczno�ci definiowany jest jako "procentowy wzrost ilo�ci popytu podzielony przez procentow� obni�k� ceny". Zale�nie od tego, czy procentowy wzrost Q przewy�sza procentowy spadek P, czy te� jest od niego ni�szy, mamy ED > l lub ED < l za� ED = l w przypadku po�rednim. Elastyczno�� jest liczb� niemianowan�, wynikaj�c� ze stosunku wielko�ci procentowych, nie nale�y jej myli� z bezwzgl�dnym nachyleniem krzywej, jak to pokazuje prezentowana wy�ej tablica i wykresy.
3. Elastyczno�� poda�y mierzy procentow� reakcj� wielko�ci produkcji dostarczanej na rynek przez producent�w na wzrost rynkowej ceny P o dany procent.
4. Marshall podkre�la� wp�yw czynnika czasu na krzyw� poda�y, rozr�niaj�c: (a) r�wnowag� chwilow� przy poda�y sztywnej; (b) r�wnowag� kr�tkookresow�, gdy produkcja mo�e si� zmienia� w ramach ustalonych rozmiar�w i liczby istniej�cych przedsi�biorstw i zak�ad�w; (c) r�wnowag� d�ugookresow�, gdy mo�e nast�pi� dostosowanie zar�wno liczby przedsi�biorstw i zak�ad�w, jak i wszystkich innych czynnik�w do nowych warunk�w po stronie popytu.
B. Zastosowanie analizy poda�y i popytu
5. Aparat krzywych poda�y i popytu umo�liwia badanie skutk�w przesuni�� jednej z tych krzywych lub te� r�wnoczesnego przesuni�cia obu. Przy stosowaniu tego aparatu powini�my unika� pu�apki zwi�zanej z myle-
niem wyra�enia "wzrost popytu" (tj. przesuni�cie ca�ej krzywej popytu) z wyra�eniem m�wi�cym o "wzro�cie wielko�ci popytu" (tj. o ruchu wzd�u� nie pienionej krzywej popytu spowodowanym zmian� ceny).
6. Podatek wynosz�cy tyle a tyle dolar�w na jednostk� jakiego� dobra spowoduje przesuni�cie punktu r�wnowagi poda�y i popytu. Ci�ar podatku spadnie raczej na konsument�w ni� na producent�w, w takim stopniu, \v jakim popyt jest mniej elastyczny w por�wnaniu z poda��.
7. Tysi�ce czynnik�w wp�ywa na cen�. Ale na rynku wolnokonkurencyj-nym dzia�aj� one wy��cznie przez poda� i popyt. Na przyk�ad koszty produkcji wp�ywaj� na konkurencyjn� cen� tylko przez ich oddzia�ywanie na poda� i w �aden inny spos�b.
8. Chocia� rz�d zwykle wp�ywa na cen� dzia�aj�c� albo na poda�, albo na popyt, czasem wp�ywa na cen� i sprzedawan� (nabywan�) ilo�� przez ingeruj�ce w dzia�anie konkurencyjnych rynk�w ustalanie maksymalnych pu�ap�w lub minimalnych prog�w. W�wczas poda� mo�e nie r�wna� si� popytowi. Niekt�rzy producenci czy konsumenci chcieliby w�wczas sprzeda� lub kupi� wi�cej, ni� mog� przy okre�lonej przepisami cenie. Wynikaj� z tego zniekszta�cenia i nieefektywno�ci. Je�eli te zak��cenia nie zostan� usuni�te na drodze prawnej (przez racjonowanie itp.), to pojawi� si� zniekszta�cenia i czarny rynek.
9. Przypadkowe i arbitralne ingerencje w prawo poda�y i popytu b�d� cz�sto prowadzi� do nieefektywnego kszta�towania si� cen i nieefektywnej alokacji.
