Historia wymaga pasterzy, nie rzeźników.

yródeB statystycznych historyk mo|e szuka we wszystkich z wyró|nionych poprzednio grup, a wic tak w[ród zródeB bezpo[rednich, jak po[rednich, tak w[ród zródeB pisanych, jak niepisanych. yródBem statystycznym jest zarówno spis podatkowy czy zespóB dokumentów kupna-sprzeda|y gruntów, jak i okre[lony zbiór przedmiotów materialnych. Te ostatnie rozpatruje np. archeolog i w ogóle historyk kultury materialnej. Szczególnie w ostatnich latach wida w tych oraz w pokrewnych im naukach du|e postpy w wykorzystywaniu nawet bardzo wyspecjalizowanych metod statystycznych14. Przy krytyce tego typu zródeB stosujemy wszelkie reguBy znane z badania wszelkich zródeB bezpo[rednich (badanie autentyczno[ci). Krytyka statystycznych zródeB po[rednich wymaga prócz tego analizy wiarogodno[ci informacji, ze stosowaniem omówionych ju| poprzednio reguB.
W porównaniu ze statystyk nowoczesn, która ma mo|liwo[ci tworzenia zródeB potrzebnych do okre[lonych badaD, historyk musi ograniczy si do tego, co pozostaBo z przeszBo[ci. Od jego inwencji zale|e bdzie, w jakim stopniu pozostaBe zródBa do celów statystycznych wykorzysta.
Ograniczono[ zródeB mo|e mie charakter chronologiczny i rzeczowy. Z jednej strony, im wcze[niejszy okres badamy, tym na ogóB mniej mamy do dyspozycji danych liczbowych; w odniesieniu do zródeB polskich dane te zaczynaj pByn szerzej mniej wicej od XVI w. Z drugiej strony, zródBa daj odpowiedz na pewne postawione im pytania, w stosunku za[ do innych, nieraz bardzo istotnych z punktu widzenia badanego problemu, daj tylko niepeBne wskazówki lub nieraz zupeBnie milcz. Wskaza tu nale|y tak|e, i| stosowanie metod statystycznych w du|ym stopniu zwizane jest z rozwojem ró|nych dziaBów metodologii historycznej, a tak|e innych badaD umo|liwiajcych sprowadzanie do wspólnego mianownika danych liczbowych z przeszBo[ci, wyobra|anych przecie| w ró|nych od dzisiejszych jednostkach miar, wag itp. Dane liczbowe zestawiane ze sob musz by bowiem porównywalne; niedostateczne uwzgldnienie tego warunku mo|e pozbawi warto[ci naukowej wyniki uzyskane przy pomocy metod statystycznych.
Wskazana ograniczono[ zródeB ma pewne konsekwencje okre[lajce w sumie specyficzny charakter statystyki historycznej. Pierwsz jej konsekwencj jest du|e znaczenie w statystyce historycznej po[redniego ustalania faktów, inaczej mówic, du|e znaczenie szacowania statystycznego, kiedy to na podstawie pewnych danych (zródBowych i poza-zródBowych) wnioskujemy o innych, nie zarejestrowanych w zródBach. Szacowanie statystyczne wic, i zwizane z tym postpowania, nadaj statystyce historycznej okre[lone pitno, ró|nice j od statystyki nowoczesnej.
Dalsze konsekwencje dotycz pewnych rygorów w toku stosowania metody statystycznej. Rygory te s nieco mniejsze, ani|eli w odniesieniu do statystyki nowoczesnej. Samo okre[lenie zbiorowo[ci statystycznej nie zawsze mo|e by tak precyzyjne, jak w statystyce nowoczesnej. Nieraz dopiero w toku badania okazuje si, czy zbiór jest dostatecznie jednorodny dla badania. Mniejsze rygory wymagane by mog co do jednolito[ci chronologicznej. J. Rutkowski, jeden z najlepszych znawców statystyki history-

Podstrony