w l wieku n.e. Cornelius i L,ivia, osoby sui iuris, zawarli ma³¿eñstwo. Livia da³a Corneliusowi tytu³em posagu 10 000 sesterców. Po pewnym czasie Livia zwi¹za³a siê z Marcusem, a po rozwodzie zaczê³a domagaæ siê od Corneliusa zwrotu posagu. Udziel porady prawnej Corneliusowi.
15. Marcus mia³ pod patria potestas syna Paulusa i wnuczkê luliê, która by³a córk¹ Paulusa. Paulusa adoptowa³ Titius, a nastêpnie Marcus adoptowa³ go z powrotem. W jakiœ czas potem Marcus umar³. Czy lulia bêdzie powo³ana do spadku ab intestato po dziadku? Uzasadnij odpowiedŸ.
16. Opiekun (futor) zawar³ z Luciusem umowê emptio-venditio niewolnika. Zap³aci³ pieniêdzmi wziêtymi z maj¹tku pupila. Umówili siê, ¿e Lucius przyprowadzi niewolnika za tydzieñ. W tym czasie opiekun zmar³, a jego spadkobierc¹ zosta³ Maevius. Oceñ sytuacjê prawn¹. Czy pupil mo¿e domagaæ siê wydania niewolnika od Luciusa?
a) stan faktyczny
Najwa¿niejszy element stanu faktycznego to konsensualna umowa kupna-iprzeda¿y niewolnika, zawarta miêdzy opiekunem a Luciusem. Umowê tê opiekun zawar³ na rzecz pupila, na co wskazuje fakt, ¿e zap³aci³ on za niewolnika pieniêdzmi : maj¹tku podopiecznego. Druga okolicznoœæ wskazuj¹ca, ¿e umowa zosta³a zawarta v interesie pupila to praktyczny nakaz zwi¹zany ze sposobem zarz¹dzania maj¹tkiem jodopiecznego, aby - o ile maj¹tek pupila na to pozwala - nabyæ do jego maj¹tku liewoln³ka.
b) skutki umowy opiekuna z Luciusem
Emptio-venditio w prawie rzymskim jest umow¹ konsensualna rodz¹c¹ po stronie kupu-¹cego obowi¹zek zap³aty umówionej ceny, a po stronie sprzedawcy obowi¹zek wydania zeczy i zapewnienia jej spokojnego posiadania kupuj¹cemu. Opiekun wykona³ swój obowi¹zek i przeniós³ w³asnoœæ pieniêdzy na Luciusa. Móg³ to uczyniæ, gdy¿ jako opiekun za-•z¹dzajacy maj¹tkiem podopiecznego jest uznawany za pe³ni¹cego funkcjê w³aœciciela (do-nini loco), co daje mu upowa¿nienie do dokonywania rozporz¹dzeñ z maj¹tku podopiecznego ze skutkiem w postaci przejœcia prawa na nabywcê. Zakres tej swobody podlega ocenie z junktu widzenia zasadnoœci i celowoœci. Zakres swobody dysponowania maj¹tkiem pod-)piecznego przez opiekuna uzale¿niony jest od okresu historycznego oraz rodzaju opiekuna.
18 565 ZAGADEK Z PR¥ W A RZYMSKIEGO
Z umowy zawartej z Luciusem wynika natomiast roszczenie o wydanie nie1 Jednak opiekun nie mo¿e zobowi¹zywaæ siê w imieniu pupila, lecz zawieraj¹c d kontrakt, musi najpierw sam staæ siê stron¹. Oznacza to, ¿e ze zobowi¹zania zaci¹j przez tutora pupil bezpoœrednio nie nabywa prawa, którego realizacji móg³by dc s¹downie. Dla potrzeb rozwi¹zania naszego kazusu - upraszczaj¹c - mo¿emy pn prawo rzymskie nie zna wyj¹tków od tej regu³y. Roszczenie o wydanie niewolni s³uguje zatem wy³¹cznie opiekunowi i nie stanowi sk³adnika maj¹tku pupila. Tyli kun mo¿e domagaæ siê od Luciusa wykonania umowy na drodze s¹dowej.
Gdyby jednak nast¹pi³o wydanie niewolnika do r¹k opiekuna, to naby³by siadanie bezpoœrednio dla podopiecznego, ze skutkiem w postaci nabycia wi kwirytarnej po dokonaniu zasiedzenia.
c) konsekwencje zap³aty pieniêdzmi pupila
Poniewa¿ opiekun zmar³, rozwój wypadków przedstawiony w poprzednim sta³ siê niemo¿liwy. Sytuacja wygl¹da teraz nastêpuj¹co: pieni¹dze pupila znal w maj¹tku Luciusa, co nie stanowi bezpodstawnego wzbogacenia, gdy¿ ich pr nie by³o wykonaniem wa¿nej umowy kupna-sprzeda¿y. Roszczenie o wydai wolnika, wynikaj¹ce z tej umowy, przesz³o na spadkobiercê opiekuna - Mi Œmieræ opiekuna powoduje zgaœniecie opieki, odebranie wiêc niewolnik; Maeviusa nie prowadzi do nabycia posiadania i w konsekwencji w³asnoœci n podopiecznego jego spadkodawcy.