Stadium 3. ~ Ksztaftują się schematy czynnościowe wtórne, dotyczące działań na przedmiodziałań zmierzających tach (schemat postukiwania, pociągania).
do utrwalenia interesujących ~ Tworzą się schematy klas przedmiotów i relacji między działaniem dziecka widoków a jego skutkiem.
(4 - 8 miesięcy) ~ Przedmiot istnieje dla dziecka w funkcji jego dzialania. Dziecko patrzy w kierunku, w którym zniknął przedmiot.
Stadium 4. ~ Schematy czynnościowe koordynują się, co zapewnia ujmowanie relacji koordynacji schematów między co najmniej dwoma przedmiotami, z których jeden jest środkiem, wtórnych a inny celem.
(8 -12 miesięcy) ~ Dokonuje się przewrót kopernikański w relacji dziecko - świat przedmiotów: relacje między przedmiotami wyznaczają miejsce dla dziecka, a dziecko musi szukać dla siebie miejsca w świecie przedmiotów.
rr Dziecko szuka przedmiotu, który zniknął z pola widzenia. Przypisuje przedmiotom stałe poleżenie i szuka ich w miejscu, w którym poprzednio się znajdowały. Przedmiot nabiera cech obiektywności (istnieje niezależnie od dzialania dziecka) oraz stałości (istnieje nadal, chociaż zniknął z pola widzenia).
Stadium 5. ~ Dziecko stosuje wiele schematów czynnościowych do jednego przedmiotu opracowania przedmiotu w celu wykrycia jego różnych cech i odkrycia, czym różni się on od innych. i czynnego eksperymentowania ~ Gromadzi wiedzę o przedmiocie.
(12 -18 miesięcy) ~ Poszukuje przedmiotu w różnych miejscach, jeśli dostrzegło jego przesuwanie. Stadium 6. r· Dziecko zaczyna posługiwać się wyobrażeniem przedmiotu. Możliwa staje się kombinacji umysłowych koordynacja schematów czynnościowych w myśli bez ich aktualizowania (18-24 miesiące) w konkretnym działaniu.
Dziecko odnajduje przedmiot ukryty w niewidoczny dla niego sposób, poszukując go w miejscach przewidywanych na podstawie ubieglych doświadczeń.
R01WÓJ CIEOWIEKA W PEłNYM CYKLU ŻYCIA
zwraca wzrok w jego stronę. Niemowlęta od 2. do 4. miesiąca życia są wrażliwe na brak synchronizacji ruchu warg i dźwięków, co ma znaczenie przy zdobywaniu kompetencji językowej (Dodd, 1979; Kuhl i Meltzoff, 1982). Reagują także na odpowiedniość miny i tonu głosu (Walker, 1982). W 1. roku życia intensywnym zmianom podlega koordynacja wzrokowo-ruchowa, co znajduje wyraz w rozwoju chwytu dowolnego i manipulacji specyficznej.
Powstawanie powiązań między różnymi danymi percepcyjnymi dobrze wyjaśnia koncepcja Stefana Szumana (1985/1932). Jego zdaniem, każdy akt percepcji ma dwufazową strukturę. Składa się z fazy inicjującej, w której jednostka zostaje pobudzona, zaktywizowana przez jakiś bodziec, i finalizującej, która niesie uspokojenie, związane z osiągnięciem efektu poznawczego. Rozwój przechodzi przez trzy etapy Najpierw dziecko angażuje tylko jeden zmysł, ten sam w obu fazach, co prowadzi do niepowiązanego ujmowania poszczególnych sensorycznych właściwości obiektów. Działania z przedmiotem, angażując różne zmysły (odmienny w fazie inicjującej i finalizującej), prowadzą do dynamicznego wiązania poszczególnych danych zmysłowych, co przynosi w efekcie powstanie "strefy" wiadomości o danym przedmiocie. Jednocześnie dzięki zaangażowaniu zmysłu dotyku przedmiot nabiera cech realności. Na ostatnim etapie dziecko potrafi aktualizować wiedzę o przedmiocie (faza finalizująca) na podstawie jednej informacji sensorycznej lub zastosowania symbolicznego zastępnika w postaci nazwy. Jest to możliwe dzięki wytworzeniu się powiązań między danymi percepcyjnymi. Koncepcja Szumana wyjaśnia również drogę przejścia od danych sensorycznych do umysłowej reprezentacji świata.
8.2.1.4 Manipulacja wczesnodziecięca
Od okresu chwytu dowolnego, to jest od 4. miesiąca, rozpoczyna się chwytanie i sięganie pod kontrolą wzroku. W toku rozwoju następuje skracanie drogi ręki do przedmiotu, obu
295
ręczne sięganie po przedmiot zostaje zastąpione przez jednoręczne, z zaznaczającą się przewagą ręki prawej lub lewej (7.-8. miesiąc), poznawanie jedynie dotykowe ustępuje miejsca poznaniu wielozmysłowemu. Zmienia się również sam chwyt: od chwytu prostego (dziecko nakrywa dłonią przedmiot i owija go palcami) poprzez chwyt nożycowy (przywodzenie kciuka do pozostałych palców) do chwytu pęsetkowego (przeciwstawianie kciuka i palca wskazującego; chwytanie opuszkami).