W ka�dym razie najlepiej przemawia do nich argument j�zyka zysk�w, jakie im przypadn� dzi�ki realizacji opcji udzia�u, nawet gdy naukowe badania dowodz�, �e stabilno�� i zadowolenie za�ogi maj� najwi�ksze znaczenie dla firmy. Boeing ze swej strony postanowi� w 1995 r. znowu zaszale� jako najwi�kszy na �wiecie producent samolot�w i jednocze�nie zapowiedzia�, �e b�dzie wysy�a� swoje produkty za granic�. To przy�pieszy�o 10-tygodniowy strajk pracownik�w nale��cych do Mi�dzynarodowego Stowarzyszenia Mechanik�w i Pracownik�w Przemys�u Lotniczego i Kosmicznego, kt�ry mia� kosztowa� co najmniej 2 miliardy dolar�w za nie wykonan� produkcj� - du�o wi�cej, ni� mo�na by�o zaoszcz�dzi� przez lata zaopatrzenia za granic�.
Na koniec wreszcie decyduj�cy okaza� si� fakt, �e ameryka�ski rynek pracy z wyj�tkiem niekt�rych specjalno�ci jest chronicznie przesycony wszelkiego rodzaju kategoriami kwalifikacji, od in�ynier�w i lekarzy do ksi�gowych, nie m�wi�c ju� o osobach bez kwalifikacji, kt�rych absolutna bezu�yteczno�� w gospodarce zdominowanej przez high-tech jest ju� dobrze znana. Sekretarz departamentu pracy za pierwszej kadencji prezydenta Clintona, znany naukowiec i uznany autor Robert Reich, zrobi� ca�� karier�, lamentuj�c
80
Turbokapitalizm
nad ich losem i jednocze�nie na ka�dym kroku wypieraj�c si� jakichkolwiek intencji zak��cania u�wi�conych proces�w rynkowych _ r�wnie� on przyjmuje za pewnik, �e ameryka�skie spo�ecze�stwo istnieje po to, aby s�u�y� potrzebom gospodarki, a nie na odwr�t. Pod koniec 1997 r., gdy prze�ywano szczyt dobrej koniunktury, w Stanach Zjednoczonych by�o ponad 4,5% bezrobotnych, czyli cudownie ma�o w por�wnaniu z rujnuj�cym bezrobociem na poziomie 10-12% w prawie ca�ej Europie Zachodniej, lecz w wielu zawodach i wielu regionach pa�stwa liczba wolnych miejsc pracy by�a zdecydowanie ni�sza od liczby os�b poszukuj�cych pracy. Mened�erowie w korporacjach uwa�ali wi�c, �e mog� swobodnie rozporz�dza� swoimi pracownikami, bo zawsze mog� liczy� na zast�pienie ich nowymi zatrudnionymi. Boeing znalaz� si� w tej niefortunnej sytuacji, �e gdy w latach 1996-97 gor�czkowo poszukiwa� nowych pracownik�w po uprzednich masowych zwolnieniach, to w stanach Waszyngton i Kansas, gdzie mia� najwi�ksze zak�ady, panowa�o te� bardzo niskie bezrobocie, Boeing za� cieszy� si� zas�u�on� opini� najbardziej nierzetelnego pracodawcy.
Podwykonawcy - nawet w Chinach
Bez w�tpienia najwi�cej miejsc pracy likwiduje sam post�p techniczny, ale niema�y udzia� ma te� tu zjawisko globalizacji. Stany Zjednoczone maj� stale du�y deficyt w handlu wyrobami przemys�owymi z Chinami, Japoni� i faktyczn� wi�kszo�ci� Azji Wschodniej, importuj�c nie tylko samochody, odzie�, buty i wszelkie faramuszki, ale tak�e bezrobocie i nieco ni�sze p�ace - cho� oczywi�cie te ustala lokalny ameryka�ski rynek pracy, nie konkurencja oko w oko z mniej wydajnym i gorzej op�acanym robotnikiem zagranicznym. Niemniej za ka�dym razem, gdy Boeingowi uda si� obni�y� koszty dzi�ki zakupom za granic�, tam w�druj� te� miejsca pracy kosztem lokalnej si�y roboczej, przynosz�c w ten spos�b korzy�ci udzia�owcom, dyrektorom naczelnym i pracownikom za granic�. W swej obecnej fazie globalizacja wzbogaca biedne pa�stwa rozwijaj�ce si�, zuba�a �redniozamo�n� wi�kszo�� w bogatych pa�stwach i znacznie zwi�ksza dochody g�rnego procenta obu stron zaanga�owanych w arbitra�u.
Je�li rozwa�ymy czysto teoretyczny kontekst w pe�ni globalnej gospodarki - bez barier ograniczaj�cych przep�yw kapita�u i metod
81
Edward Luttwak
produkcji oraz bez lokalnych us�ug, czy to lekarzy, czy sprz�taczek - to mi�dzy p�ac� tak samo wydajnego pracownika w Bangladeszu i w Stanach Zjednoczonych b�dzie r�nica wynikaj�ca tylko z koszt�w transportu, tak jak w przypadku ka�dego innego towaru. Na razie �adna z tych przes�anek nie jest prawdziwa: w wi�kszo�ci przypadk�w wydajno�� jest zr�nicowana, lokalne rynki us�ug maj� za� coraz wi�ksze znaczenie i w �adnym razie nie maj� powodu zanikn��. Faktem jest jednak, �e p�ace w Stanach Zjednoczonych wolno zbli�aj� si� do poziomu wynagrodze� w trzecim �wiecie, dawno spad�szy ju� poni�ej stawek w Niemczech i Japonii, nawet bez uwzgl�dnienia wspania�ych dodatk�w p�acowych: na przyk�ad miesi�czny p�atny urlop pozwalaj�cy europejskim robotnikom na zagraniczne wakacje to tylko marzenie dla ich ameryka�skich koleg�w, kt�rzy maj� urlop �rednio dwutygodniowy. By� mo�e nast�pna faza globalizacji przyniesie w pa�stwach rozwini�tych o�ywienie koniunktury dzi�ki wzrostowi popytu ze strony nowo wzbogaconych pa�stw by�ego trzeciego �wiata, ale ci, kt�rzy teraz wskutek globalizacji biedniej� w pa�stwach rozwini�tych, b�d� musieli czeka� ca�e pokolenie na odmian� losu.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.