W Zakładzie Karnym w Tarnowie Mościcach realizowany jest program „Kochaj - Nie Bij"10. Skazani za przestępstwa związane z przemocą w rodzinie z trudem przyjmują do wiadomości fakt, iż wina leży po ich stronie. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele, nie tylko natury psychologicznej, ale również środowiskowej, wynikającej z przyzwolenia na określone zachowania. Ponieważ w programie tym beneficjentami są osoby, wobec których formy oddziaływania resocjalizacyjnego nie przyniosły efektu, stąd wielomodułowy charakter programu mający na celu nie tylko poznanie konsekwencji wynikających dla sprawców i ofiar przemocy, ale także uświadomienie skazanym możliwości korekty zachowań wywołujących negatywne relacje rodzinne i społeczne, pokazanie sposobów
170 Oddziaływania psychokorekcyjne
rozwiązywania różnych życiowych problemów. Celem programu jest poprawa relacji rodzinnych poprzez uzyskanie przez uczestników programu świadomości własnych zachowań związanych z przemocą, przyjęcie odpowiedzialności za własne postępowanie i doznawane emocje. Oczekiwanym efektem w zakresie postaw uczestników jest poprawa ich relacji rodzinnych oraz wizerunku społecznego.
Programy z zakresu profilaktyki uzależnień
Zarówno alkoholicy, jak i narkomani o znacznym stopniu uzależnię wymagają odmiennej i specjalnej resocjalizacji, dlatego w zakładach penitencj nych prowadzi się leczenie, terapię, rehabilitację i resocjalizację osób uzależnion od środków odurzających lub psychotropowych. Działania w tym zakresie podej muje personel przeszkolony w kwestii zapobiegania uzależnieniom przy jedn czesnej współpracy z organami i instytucjami państwowymi, a także organizacj mi społecznymi, których zadaniem jest niesienie pomocy osobom uzależniorr od alkoholu i narkotyków. Do udziału w programach kieruje się: osoby uzal nione, w stosunku do których został orzeczony sądowy obowiązek poddania leczeniu, osoby zakwalifikowane do takiego leczenia przez lekarzy z posr~ gólnych jednostek oraz osoby, w stosunku do których w postępowaniu przy towawczym lub przed sądem opinie biegłych zawierały wskazania do leczę
Badania dowodzą, że około 30% populacji więziennej to alkoholicy. O nie zgodnie z art. 96 i 97 k.k.w. osoby uzależnione od alkoholu kieruje się ich zgodą do oddziałów terapeutycznych, w których poddawani są stosownemu postępowaniu. Poza tym w części oddziałów terapeutycznych wobec tej kategorii osadzonych realizowane są autorskie programy, w których stosuje się m.in.: edukację, terapię indywidualną i grupową. Obowiązkowym elementem prograi mów jest realizacja pierwszego kroku Anonimowych Alkoholików, polegająca na uznaniu przez skazanego bezsilności wobec alkoholu i przyznaniu faktu utraty kontroli nad jego używaniem. Skazani przy pomocy grupy i terapeuty indywidualnego przepracowują psychospołeczne i biomedyczne obszary zaburzeń spow| dowanych piciem, uczą się radzenia sobie z typowymi zagrożeniami występuj mi na poszczególnych etapach procesu trzeźwienia, a także w ramach tre-1 wykształcają asertywne zachowania abstynenckie oraz nabywają umieję radzenia sobie z propozycjami picia.
W ramach realizowanych w zakładach penitencjarnych programów kowych skazany uczy się nowego, bardziej adekwatnego stylu komunikacji łecznej sprzyjającej poprawie jego przystosowania, co ma swoje odzwiercie w sposobie wyrażania uczuć, proszenia o pomoc itd. Ważną częścią pro~ leczenia odwykowego jest praca nad samooceną, odbudowywanie poczucia
nej wartości oraz kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje przeszłe i przyszłe zachowanie11.
W izolacji więziennej przebywają również osadzeni uzależnieni od innych niż alkohol środków odurzających, do których nierzadko należą: substancje o działaniu przeciwbólowym, nasennym, uspokajającym, stymulującym nastrój, a przede wszystkim halucynogennym. Wszystkie programy opierają się na strategiczno-jtrukturalnej psychoterapii uzależnienia. Teoretyczne podstawy w dużej mierze tworzy psychospołeczny model uzależnienia i zawarta w nim koncepcja.
Jak podaje H. Machel12, od 1994 r. wprowadzono do terapii odwykowej więź-liów-alkoholików amerykański program ,Adantis" A. Eliasa, który oddziałuje na strukturę poznawczą człowieka (tj. kognitywnie). Za jego pomocą można uzyskać zmiany w pięciu sferach: poznawczej, emocjonalnej, behawioralnej, społecznej i duchowej. Program przystosowany do polskiej populacji i jest oceniany jako pozytywny.
„Atlantis" - program edukacyjno-terapeutyczny
Iwona Zalikowska Zakład Karny nr I w Grudziądzu
1. Realizatorzy programu: kierownik działu, pełniący również funkcję psychologa, starszy inspektor terapeuta, inspektor terapeuta pełniący również funkcję wychowawcy, instruktor terapeuta AA, pracownik cywilny, kapelan więzienny.