Sprawno�� funkcjonowania systemu gospodarki narodowej, w szczeg�lno�ci za� sterowania jej rozwojem, oraz zdolno�� tego systemu do samoregulacji zale�ne s� w znacznym stopniu od sposobu powi�za� wyodr�bnianych tu element�w, od �� inaczej m�wi�c � koordynacji poziome] pomi�dzy poszczeg�lnymi ogniwami opisanego �a�cucha.
Nie jest to oczywi�cie jedyny problem koordynacji � nie mniej wa�na jest koordynacja pionowa. Ma ona sw� tradycj� i wypracowane metody w dziedzinie planowania.
.
GEORGE READER
USA
POTRZEBY ZDROWOTNE I PLANOWANIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W USA
W ka�dym spo�ecze�stwie pewien od�am ludno�ci dysponuje drobn� tylko liczb� rzeczy, kt�re cenimy w �yciu, a nadto w ka�dym spo�ecze�stwie znajduj� si� r�wnie� tacy, kt�rzy z najwy�szym wysi�kiem walczy� musz� o swe utrzymanie. S� to ludzie pozbawieni �rodk�w. S�ownik oksfordzki przez pozbawienie czego� * rozumie odebranie czego�, co warto posiada�. W naszym rozumieniu pozbawienie �rodk�w oznacza brak mo�liwo�ci korzystania z tego, co jest dost�pne reszcie spo�ecze�stwa. Pewni ludzie nigdy nie osi�gaj� tego, co inni zdobywaj� bez najmniejszego trudu. Dla nich pozbawienie �rodk�w nie jest spraw� utraty czegokolwiek, lecz raczej spraw� wyzucia z pewnych d�br od samego pocz�tku. Brak �rodk�w mo�na uzna� za absolutny, gdy mamy do czynienia z przypadkami dochodu ni�szego ni� minimalny doch�d konieczny do utrzymania. W Stanach Zjednoczonych przez poziom n�dzy uwa�a si� doch�d ni�szy ni� 3500 doi. rocznie dla rodziny czteroosobowej. Poni�ej tego poziomu w wi�kszo�ci stan�w rodzina ubiega� si� mo�e o zapomogi.
Inn� form� absolutnego ograniczenia �rodk�w jest brak dost�pu do pewnych �rodk�w. Wskutek niew�a�ciwej dystrybucji us�ug i rozmieszczenia zak�ad�w �wiadcz�cych us�ugi, pewne us�ugi s� czasem nieosi�galne lub osi�galne dopiero po pokonaniu znacznych trudno�ci. Brak �rodk�w mo�e by� tak�e wzgl�dny. Rewolucja wzrastaj�cych oczekiwa� powoduje niezadowolenie z osi�galnych us�ug w tempie szybszym ni� tempo poprawy us�ug i ich dost�pno�ci. Tak wi�c nawet cz�owiek stosunkowo zamo�ny mo�e si� uwa�a� za pozbawionego �rodk�w, je�li nie uda mu si� uzyska� pewnych us�ug, cho�by takich, kt�re tylko w jego przekonaniu s�
* deprivation (przyp. red.).
24 � Polityka spo�eczna
369
dla niego niezb�dne. W moim referacie omawiam spraw� pozbawienia us�ug medycznych oraz to, jak brak tych us�ug przyczynia si� i modyfikuje planowanie zdrowia, w szczeg�lno�ci w Stanach Z j ednoczonych.
Plani�ci spo�eczni w dziedzinie zdrowia musz� bra� pod uwag� zar�wno wzgl�dn�, jak i absolutn� utrat� zdrowia. Musz� stara� si� ustali�, co jest konieczne do utrzymania zdrowia oraz uwzgl�dnia� ��dania wybiegaj�ce poza t� minimaln� granic�. Okre�lenie podstawowych potrzeb jest zadaniem trudnym. Wype�niaj� je cz�sto agencje rz�dowe, np. wydzia�y zdrowia. Widz� one najcz�ciej podstawowe potrzeby w bardzo uniwersalnych kategoriach, okre�laj�cych zdrowie poprzez czysto�� po�ywienia, bezpieczne warunki w miejscu zamieszkania, zachowanie wymaga� higieny czy profilaktyk�. Przeci�tny cz�owiek cz�sto nie potrafi oddzieli� tego, co jest potrzeb�, od tego, co jest ��daniem. Gdy jest przezi�biony, nie stara si� o wizyt� u lekarza. Gdyby jednak post�pi� inaczej, zabezpieczy�by si� nieraz przed pewnymi dalszymi dolegliwo�ciami, np. przed zapaleniem p�uc. Pewne ��dania wyp�ywaj� wi�c z warto�ci kulturowych, z poziomu wykszta�cenia �rodowiska oraz z pewnych pogl�d�w na temat tego, co powinno by� osi�galne. W spo�ecze�stwie demokratycznym planista spo�eczny musi dodatkowo wzi�� pod uwag� satysfakcj� konsumenta. Konsument bywa zadowolony, gdy ma wra�enie, �e jego ��dania i oczekiwania spe�niane s� co najmniej zadowalaj�co.
Historia planowania opieki spo�ecznej w USA
Do�wiadczenia planist�w spo�ecznych w USA zdeterminowane by�y postaw� indywidualistyczn�. Tak przynajmniej by�o do niedawna. W czasach kolonialnych podejmowano niewiele wysi�k�w w kierunku publicznej kontroli zdrowia i choroby, poza �rodkami, kt�re zabezpieczy� mia�y osiedle�c�w przed epidemiami.
Lekarze zajmowali si� leczeniem bez pobierania op�aty jedynie na zasadach osobistej filantropii. W niekt�rych miastach otwierano domy dla biedoty, gdzie ludzie chorzy i pozbawieni �rodk�w mogli znale�� odpoczynek i utrzymanie. W zasadzie jednak dobroczynno�� by�a spraw� prywatn�, a nie publiczn�. Instytucje opieki zdro-
370
