Schronienia budowane przez trzy świnki symbolizują rozwój, jaki przeszedł człowiek w
historii: najpierw jest to nędzny szałas, potem drewniana chata, w końcu solidny, murowany
dom. W planie wewnętrznym wydarzenia baśniowe ukazują rozwój osobowości od fazy
zdominowanej przez id (przez to w nas} do fazy poddanej działaniu superego (nad-ja w nas},
w której jednak ego (ja w nas} staje się główną instancją kontrolną.
Najmłodsza świnka z całkowitą beztroską buduje schronienie ze słomy, średnia z patyków;
obie czynią to pospiesznie i niedbale,
77
aby móc przez resztę dnia oddawać się zabawie. Powodując się zasadą przyjemności, młodsze
świnki dążą do natychmiastowej satysfakcji, nie myśląc ani o przyszłości, ani o
niebezpieczeństwach, na jakie naraża rzeczywistość, choć średnia świnka stara się zbudować
schronienie nieco solidniejsze niż najmłodsza.
Jedynie trzecia świnka, najstarsza, nauczyła się żyć podług zasady rzeczywistości: potrafi
powstrzymać chęć zabawy, odkładając jej spełnienie na później, i w postępowaniu swoim
przejawia umiejętność przewidywania, co może nastąpić. Zdolna jest nawet przewidzieć
trafnie, co zrobi wilk - ten nieprzyjaciel czy obcy, który czyha w naszym wnętrzu, usiłując
zwieść nas czy pochwycić w pułapkę. I dlatego trzeciej śwince udaje się odnieść zwycięstwo
nad nieokiełznanymi mocami, mimo że są od niej silniejsze. Dziki i grożący pożarciem wilk
reprezentuje wszelkie nieświadome tendencje aspołeczne i niszczące, przed którymi musimy
uczyć się chronić siebie i które możemy zwyciężać, jeśli mamy silne ego (silne ja w sobie).
Baśń Trzy małe świnki czyni na dzieciach o wiele większe wrażenie niż podobna, ale jawnie
moralizatorska bajka ezopowa'1" Pasikonik i mrówka. W bajce tej pasikonik, cierpiący zimą
głód, prosi mrówkę, aby mu użyczyła trochę jedzenia, które pilnie zgromadziła latem.
Mrówka pyta pasikonika, co robił w lecie. Dowiedziawszy się, że śpiewał i nie wykonywał
żadnej pracy, odrzuca jego prośbę, mówiąc: "Skoro śpiewałeś całe lato, tańcz teraz całą
zimę."
Zakończenie to charakterystyczne jest dla bajek, które również, podobnie jak baśnie,
przekazywane były przez ogół z pokolenia na pokolenie. "Bajka to w swej pierwotnej formie
opowieść, w której tworom nie mającym rozumu, a nawet nieożywionym przedmiotom każe
się działać i mówić na podobieństwo istot ludzkich, zgodnie z ludzkimi namiętnościami, aby
dostarczyć człowiekowi nauki moralnej" (Samuel Johnson). Bajki, często świętoszkowate, a
+ Za twórcę gatunku literackiego zwanego bajką zwierzęcą (autor niżej podaje jej definicję)
uznaje się Ezopa z Azji Mniejszej (VI w. p.n.e.), stąd zamiennie używa się też określenia
"bajka czopowa". (Przyp. D.D.)
78
czasem zabawne, zawsze wyrażają pewną prawdę moralną wprost, ujętą w słowa, nie
przekazując żadnych ukrytych znaczeń i nie pozostawiając nic naszej wyobraźni.
W baśni natomiast wszelkie wnioski pozostawione są słuchaczowi, który może nawet
żadnych wniosków z opowieści nie wyprowadzać. Od nas zależy, czy zechcemy zastosować
opowieść do własnego życia, czy też pragniemy po prostu posłuchać z przyjemnością o
fantastycznych wydarzeniach, o których w niej mowa. Właśnie to, że słuchanie baśni sprawia
nam przyjemność, powoduje, iż jej ukryte znaczenia znajdują w nas oddźwięk w
odpowiednim momencie, związanym z określonymi doświadczeniami życiowymi i aktualną
fazą rozwoju osobowości.
Porównanie Trzech małych świnek oraz Pasikonika i mrówki uwydatni różnice zachodzące
między baśnią a bajką.4" Pasikonik, podobnie jak świnki i jak samo dziecko, chce się bawić,
nie zważając na to, co może się przydarzyć w przyszłości. W przypadku obu opowieści
dziecko utożsamia się ze zwierzętami (choć tylko zarozumiały hipokryta może się utożsamiać
z antypatyczną mrówką i tylko dziecko chore umysłowo - z wilkiem); lecz kiedy utożsamia
się ono z pasikonikiem - bajka nie pozostawia mu żadnej nadziei na przyszłość. Pasikonik, z
tej racji, że kierował się zasadą przyjemności, skazany jest na zgubę; znajduje się on w
sytuacji "skoro tak, to tak";
kiedy raz się coś uczyniło, nie ma ratunku.
Natomiast utożsamianie się przez dziecko z baśniowymi świnkami poucza je, że możliwe są
w życiu pewne przemiany. Od rządzenia się zasadą przyjemności przejść można do zasady
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.