By� mo�e, nie chc�c okaza� si� gorszym od fundator�w
tr�jnogu upami�tniaj�cego zwyci�stwo pod Platejami, Gelon ofiarowa� oso-
bi�cie Apollonowi w Delfach zloty tr�jn�g i pos�g Nike z napisem: "Po-
�wi ci� A ollonowi Gelon, syn Dejnomenesa, Syrakuzanin, wykona� za�
� p
tr�jn�g i pos�g Nike Bion, syn Diodora, Milezyjczyk. Wdzi�czno�� wobec
bog�w znalaz�a r�wnie� sw�j wyraz w pi�knych monetach b:tych przez
miasta Leontinoj i Syrakuzy; wielkie srebrne syrakuza�skie dekadr: chxny
naz vano dema.reteia, na cze�� Demarete: W wyniku zwyci�stwa Akragas
rozszerzy�a swe wplywy na miasta fenickie Motye i Eryks, kt�re na swo-
ich monetach umie�ci�y teraz or�a i kraba akragaskiego. Samych Fenicjan
pozostawiono jednak na Sycylii, po�redniczyli oni w handlu z imperium
kartagi�skim. Selinunt i Rhegion zawar�y pok�j ze zwyci�zcami; Anaksi-
las wydal sw� c�rk� za Hierona, a system monetarny w Rhegion opar�
na przyj�tej z Syrakuz stopie attyckiej. Gelon zmarl w r. 478 u szczytu
s�awy, na samym progu okresu najwi�kszej �wietno�ci, kt�r� miasta sycy-
lijskie zawdzi�czaly jego zwyci�stwu i m�drej polityce pokojowej.22'
Jakkolwiek wielka byla jego popularno�� w chwili �mierci, Gelon zdoby�
w�adz� i utrzyma� si� przy niej jako tyran, burz�c z pomoc� wojsk najem-
Skutki tyranii na Sycylii 329
nych miasta i obracaj�c ludno�� w niewolnik�w. W nowych Syrakuzach,
kt�re stworzyl, wladza jego nie mia�a podstaw legalnych, bez wzgl�du na
to, jakie urz�dy przyznawano jemu czy te� czl�nkom jego rodziny. Dwo-
rzanie mogli go mianowa� kr�lem Syrakuz lub panem Sycylii, on sam
m�gl si� nazywa� po prostu "m�em z Syrakuz", tym niemniej Dejnome-
nidzi, tak jak Pizystratydzi, byli uzurpatorami, kt�rzy pozbawili swych
poddanych politycznej wolno�ci, tote� jedni i drudzy musieli stawi� czolo
wzrastajacej fali opozycji. Hieron, brat i nast�pca Gelona, mial wiele z ta-
lenthw i ambicji swego poprzednika. Na Sycylii zburzyl on Naksos i Ka-
tan�, a ludno�� ich przesiedlil po cz�ci do Leontinoj, po cz�ci za� do
zalo�onej przez siebie Etny. Miasto to, le��ce na poludnie od g�ry Etny,
mialo strzec p�lnocnej cz�ci �yznej r�wniny. Wladc� jego byl syn Hie-
rona, Dejnomenes, a pierwszymi osadnikami -5000 wychod�c�w z Pelo-
ponezu i 5000 Syrakuzan. Hieron utrzymywa� �cisle przymierze z The-
ronem, w�adc� Akragas, Himery i wi�kszej cz�ci zachodniej Sycylii, a�
do samej jego �mierci w r. 472. Teraz, kiedy te�� Hierona, Anaksilas, nie
byl ju� w stanie sprawowa� tak �cislej kontroli nad cie�nin� Messany, Hie-
ron mia� mo�no�� ekspansji w kierunku p�nocnym, a znalazl te� wiernych
sprzymierze�c�w w Lokrach i Cumae. W�a�nie na wezwanie ych ostat-
nich jego flota oko�o r. 474 wyruszyla na p�lnoc i odniosla wielkie zwy-
ci�stwo nad Etruskami w Zatoce Neapolita�skiej. Cz�� �up�w zlo�ono jako
ota w Olimpii. W�r�d nich znajdowal si� br�zowy he�m z napisem: "Hie-
ron, syn Dejnomenesa, Syrakuzanin, ofiaruje Zeusowi �upy zdobyte na
Etruskach pod Cumae." Zalo�y� on koloni� Syrakuzan na wyspie Pitheku-
saj; lecz osadnicy uciekli przestraszeni trz�sieniem ziemi. W swoim d��e-
niu do utrwalenia wplyw�w Grek�w sycylijskich w Italii Hieron by� po-
przednikiem Dionizjosa.222
Pierwsze powstanie przeciwko tyranom wybuchlo w Himerze oko�o
r. 476. Rz�dzil tu w spos�b.bezwzgl�dny syn Therona z Akragas, Thrasy-
dajos, lud wi�c zwr�cil si� o pomoc do Hierona. Ale Hieron doni�sl o tym
Ther onowi, kt�ry kaza� wyr�n�� swych przeciwnik�w w Himerze, a lud-
no�� miasta uzupelnil przesiedle�cami doryckimi. Po �mierci Therona
w r. 472 Thrasydajos napadl na Hierona i poni�s� kl�sk�, przy ezym straty
po obu stronach wynica�y og�lem 6000 ludzi. W�wczas Akragas zawar�a
przymierze z Hieronem; kt�rego w�adza si�gala teraz od Cumae po za-
chodni� Sycyli�. Hieron umarl w r. 467. Nast�pc� byl jego brat Thrasy-
bulos. Usilowal on st�umi� opozycj� bezwzgl�dnymi metodami. W roku 466
rbuntowali si� Syrakuzanie. Pomocy udzielili im ci wszyscy, kt�rzy byli
ofiarami tyran�w w Geli, Akragas, Himerze i Selinuncie, jak r�wnie�
a.utochtoni Sykulowie. We wschodniej cz�ci Syrakuz Thrasybulos zgro-
madzil swych najemnik�w, a tak�e swoich stronnik�w z Etny i sk�din�d.
Nadal w jego r�ku znajdowa�y si� Achradina i Ortygia i z nich to wla�nie
330 Grecy zachodni w latach 490-466
dokonywa� wypad�w. Pokonany jednak na l�dzie i morzu wycofa� si�
w ko�cu do Lokr�w w poludniowej Italii. Wolno�� i demokracja zapano-
waly w Syrakuzach i na ca�ej Sycylii, z wyj�tkiem Messany, gdzie syno-
wie Anaksilasa utczymali si� przy w�adzy a� do 461 roku.2 3
Czterdziestoletnie rz�dy tyran�w na Sycylii wzmocnily element grecki
na Zachodzie. Agresywna polityka i zdolno�ci organizacyjne tych wlad-
c�w doprowadzily do pokonania Sykul�w, Kartagi�czyk�w i Etrusk�w, kla-
d�c zarazem podwaliny pod greck� ekspansj� handlow�. Zawierane przez
nich przymierza i sojusze zapewni�y pa�stwom greckim jednolite kierow-
nictwo, kt�re nie mog�o istnie� w normalnych warunkach przy separatyz-
mie, tak charakterystycznym dIa miasta-pa�stwa. Najwi�ksi z tyran�w,
Gelon, Hieron i Theron, dlatego w�a�nie zas�u�yli sobie na pochwaly Pin-
dar a, Bakchylidesa i Simonidesa i na cze�� po�miertn�, kt�r� oddawali im
obywatele jako "zalo�ycielom". Przyczynili si� oni do rozkwitu handlu,
zapewniaj�c trwaly pok�j, popieraj�e urbanizacj� i bij�c wspaniale mo-
nety. W c�asie ich panowania utwierdzi�a si� ostatecznie dominacja Syra-
kuz w �yciu gospodarczym Sycylii, a stop� attyck� monet syrakuzai SxicY
przyj�to na calym Zachodzie. Z pochodzenia i z przekona� tyrani byli ary-
stokratami, sprzyjali swej wlasnej klasie i przeciwstawiali si� d��eniom
demokratycznym, a nawet .posuwali si� do sprzedawania najubo�szych
w niewol�: Typowe dl� ich pogl�d�w jest powiedzenie Gelona: "Lud pro-
,
sty to najniewdzi�czniejszy wsp�lmieszkaniec:' Poniewa� byli Dorami
sprowadzali doryckich osadnik�w z Grecji, zburzyli te� szereg miast zalo-
�onych przez CYialkis na Sycylii. Metody ich przypiecz�towaly jednak los
arystokracji. Przesiedlaj�c masowo ludno�� i nadaj�c prawa obywatelskie
niezliczonym najemnikom (Gelon na przyk�ad nadal w Syrakuzach obywa-
telstwo 10 tysi�com Iudzi) tyrani przeci�li wszystkie wi�zy tradycji miej-
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.