Zaburzenia
te nie mie�ci�y si� w kategorii ani nerwic, ani psychoz.
Obecnie zaburzenia z pogranicza nerwicy i psychozy traktowane s� jako
samoistna jednostka chorobowa (nosi ona nazw� angielsk� � borderline case,
niemieck� � Grenzfall, francusk� � cas limite, hiszpa�sk� � caso limitrofe).
Pacjenci, u kt�rych diagnozowana jest ta jednostka, maj� � najkr�cej ujmuj�c -
struktur� osobowo�ci typow� dla psychotyk�w, ale nie ujawniaj� zewn�trznych
objaw�w psychozy. Inaczej m�wi�c, m^cz^�ciowo zachowan�; zdolno�?r�ni-
cowania w�asnej osoby od otoczenia i dzi�ki temu w pewnym stopniu zachowany
"'kontakt z rzeczywisto�ci�:
Zewn�trzne objawy osobowo�ci z pogranicza nerwicy i psychozy rzadko
maj� charakter psychotyczny. Je�li nawet takie objawy psychotyczne wyst�pi�, to
s� one zjawiskami kr�tkotrwa�ymi, szybko przemijaj�cymi (nawet bez leczenia)
i s�abo wyra�onymi. Cz�sto mog� nie by� zauwa�one przez otoczenie.
Pacjenci o tego typu zaburzeniach przejawiaj� objawy nerwicowe, ale w prze-
ciwie�stwie do typowych neurotyk�w symptomy te s� niesta�e, zmienne i bardzo
nieokre�lone. Dominuj� cechy typu zaburze� poczucia to�samo�ci w�asnej osoby
i niepe�nego r�nicowania siebie od innych oraz trudno�ci we wchodzeniu w bli�-
sze zwi�zki z lud�mi (Kernberg 1975, 1982).
| Typowy pacjent nerwicowy mo�e dok�adnie opisa� w�asne objawy. Natomiast
patent z osobowo�ci� z pogranicza nerwicy i psychozy zwykle nie potrafi okre-
2 Wed�ug DSM-III-R zaburzenia osobowo�ci z pogranicza nerwicy i psychozy (borderlk
personality disorders) s� zaliczane do jednego z trzech typ�w zaburze� osobowo�ci wraz z zabur-
zeniami narcystycznymi, antyspo�ecznymi i objawami teatralno�ci (Carson i in. 1988). Do tegotypi
zaburze� zaliczane s� takie, kt�re charakteryzuje emocjonalno��, impulsywne zachowania, anty-
spo�eczne dzia�ania, sk�onno�� do dramatyzowania, teatralno�� {histrionic).
296
�li�, co mu dolega. Zazwyczaj stwierdza, �e nie ma rado�ci �ycia, nie mo�e, czy
te� nie umie nawi�zywa� bli�szych kontakt�w z lud�mi, w tym zwi�zk�w seksual-
nych. Podaje, �e czuje si� �pusty w �rodku", �bez emocji", �nie wie, co by chcia�",
nie dostrzega w�asnych potrzeb: �ja nie wiem, co powinienem chcie�". Czuje si�
�og�lnie gorszy", nic mu nie sprawia przyjemno�ci, nie wie, kim jest, ani kim chce
by�. Pacjenci ci doznaj� niespecyficznego l�ku, nie potrafi� okre�li� przedmiotu
tego l�ku, uskar�aj� si� na trwale obni�ony nastr�j bez wyra�nej przyczyny, opisuj�
fobie i natr�ctwa cechuj�ce si� du�� zmienno�ci�, chwiejno�ci�, r�norodno�ci�.
W tej grupie pacjent�w stwierdza si� wzgl�dnie cz�stsze ni� w przeci�tnej popula-
cji wyst�powanie narkomanii, alkoholizmu i czyn�w kryminalnych.
Powy�sze cechy zaburze� rozwoju osobowo�ci, braku poczucia w�asnej
odr�bno�ci i oddzielenie od obiekt�w (pierwotnie od rodzic�w, a nast�pnie od
innych ludzi z otoczenia) powoduj�, �e pacjenci ci w terapii zwykle wyra�aj�
ch��, �eby terapeuta kierowa� nimi. Chc�, aby okre�la� on, co maj� robi�, m�wi�,
z kim wchodzi� w zwi�zki. W odpowiedzi na pro�b� o skojarzania (wypowiada-
nie swobodnych, nieselekcjonowanych my�li) zadaj� pytanie: �jakie ja mam mie�
skojarzenia?" Gdy prosi si� ich o wypowiadanie prze�y�, pytaj�: �Co mam prze-
�ywa�?"
Innymi s�owy, do�wiadczaj�c poczucia niedojrza�o�ci i brak�w we w�asnej
osobie, chc� �po�ycza� osobowo��" od terapeuty. Ale zwykle jednocze�nie sami
sobie zdaj� spraw�, �e je�li terapeuta ulegnie i naprawd� zacznie nimi kierowa�, to
jedynym efektem b�dzie jeszcze wi�ksze pragnienie bycia kierowanym i przez to
narastanie objaw�w. Jest to ch�� nerwicowa, kt�ra narasta i zaburza pacjenta
w miar� jej zaspokajania.
Pragnienie bycia kierowanym przez ludzi (i przez terapeut�) ��czy si� zwykle
z ch�ci� podporz�dkowania sobie tych ludzi (i terapeuty). Jest to pozorny paradoks.
Pacjent d��y do podporz�dkowania sobie terapeuty, aby go zmusi� do u�ycia
magicznej mocy, dzi�ki kt�rej b�dzie on m�g� magicznie wp�ywa�, usuwa� proble-
my i k�opoty pacjenta. Mechanizm ten nie jest �wiadomy.
Ch�� bycia kierowanym przez innych oraz pragnienie wp�ywania na innych
ludzi, maj� zwykle wsp�lny nie�wiadomy podtekst: pacjent unika w�asnej autono-
mii i indywiduacji. Jest to z jednej strony wyrazem uleg�o�ci wobec rodzic�w,
kt�rzy zabraniali autonomii. Z drugiej strony na z�o�� im chce by� takim, jakim
pragn�li go widzie� � nie samodzielnym, nie autonomicznym. Pacjent tak� posta-
w� przenosi na osob� terapeuty.
Pragnienie uzyskania magicznej, omnipotentnej opieki rodzica (lub p�niej-
szego obiektu, kt�ry go symbolizuje) jest wynikiem nie pe�nego wyodr�bnienia
�ja" od obiektu-rodzica. Stanowi to przyczyn� wielu zaburze� u pacjent�w o oso-
bowo�ci z pogranicza nerwicy i psychozy. Jednocze�nie mo�e by� to mechanizm
i obronny. W terapii mo�e wyst�pi� w postaci oporu.
U pacjent�w z zaburzeniami typu borderline oraz u cz�ci psychotyk�w ist-
lieje sta�y konflikt mi�dzy ch�ci� zbli�enia do ludzi (i terapeuty), a pragnieniem
lu�ego dystansu. Okresowo dominuje jedna b�d� druga z tych tendencji. Jest to
297
wyrazem przeniesienia konfliktu pierwotnego z relacji z matk�: ch�ci doznawania
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.