w zakresie matematyki u kobiet. Stereotyp p�ci mo�e jednak upo�ledza� funkcjonowanie cz�owieka tak�e w dziedzinie, z kt�r� si� identyfikuje, w kt�r� wk�ada wiele wysi�k�w i ma dobrze rozwini�te umiej�tno�ci. Wykaza� to Claude Stee�e (1997) i wsp�pracownicy w ciekawych badaniach, w kt�rych te same trudne zadania by�y rozwi�zywane przez matematycznie uzdolnionych student�w pici obojga w dwojakiego rodzaju warunkach. W jednych warunkach informowano, �e test ujawnia zwyk�e r�nice mi�dzy p�ciami (m�czy�ni wypadaj� w nim lepiej od kobiet), w drugich, �e cho� og�lnie testy matematyczne s� nacechowane p�ciowo, ten ma charakter szczeg�lny i nie dyskryminuje �adnej z p�ci. Jak pokazuj� wyniki z rysunku 12.1, w warunkach nienacechowania testu kobiety wypada�y r�wnie dobrze jak m�czy�ni, natomiast w warunkach nacechowania wypada�y znacznie gorzej, Gorsze wyniki kobiet by�y skutkiem ulegania gro�bie stereotypu - dezorganizacji pod wp�ywem przekonania, �e oto znalaz�y si� w sytuacji, kt�ra mo�e dowie�� ich s�abszych uzdolnie� matematycznych w por�wnaniu z m�czyznami. Dowodzi tego nie tylko zobrazowany na rysunku zanik gorszego funkcjonowania kobiet w warunkach braku p�ciowego nacechowania testu, ale tak�e zanik owego gorszego funkcjonowania (w innych badaniach), gdy test byl �atwiejszy, a wi�c kiedy nie by� w stanie wykaza� domniemanych ogranicze� w matematycznych zdolno�ciach kobiet. Gro�ba stereotypu pojawia si� w zadaniach wystarczaj�co trudnych, by wykaza� brak jakiej� zdolno�ci, gdy jednostka identyfikuje si� z danym rodzajem aktywno�ci i opiera w�asn� samoocen� na wynikach danego rodzaju. 421
Rysunek 12.1. �rednie wyniki m�czyzn i kobiet w trudnym te�cie matematycznym przedstawionym jako wra�liwy lub niewra�liwy na r�nice p�ci
r�nicuje p�e� nie r�nicuje p�ci
charakterystyka testu
�r�d�o: Steele (1997).
Interpersonalne konsekwencje stereotyp�w p�ci polegaj� na ich wp�ywie na interpretacj� zachowa� cudzych i na behawioralnym potwierdzaniu stereotypu. S tereotypy p�ci kszta�tuj� interpretacje zachowa� jako oczekiwania powoduj�ce asymilacj�, b�d� jako standardy powoduj�ce kontrast (Biernat, Kobrynowicz, 1997). Przyk�adem asymilacji b�dzie interpretacja tego samego u�miechu jako przejawu uleg�o�ci u kobiety (kobiety s� uleg�e), b�d� jako wyzywaj�cego przejawu rywalizacji u m�czyzny (m�czy�ni s� nastawieni rywalizacyjnie). Przyk�adem kontrastu b�dzie interpretacja tego samego �redniego wyniku w zadaniu matematycznym jako wysokiego u kobiety (kobiety s� niezbyt uzdolnione matematycznie, wi�c jak na kobiet� to dobry wynik), lecz niskiego u m�czyzny (m�czy�ni s� uzdolnieni, wi�c jak na m�czyzn� to niski wynik). Behawioralne potwierdzanie stereotypu, to odmienne traktowanie m�czyzn i kobiet prowadz�ce do podtrzymania stereotypu pici na zasadzie samosprawdzaj�cego si� proroctwa (por. rozdz. 3.3.3). Np. m�czyzna przekonany, �e kobiety s� nieagresywne mo�e by� �agodniejszy w stosunku do konkretnej kobiety ni� m�czyzny, co w tamtych wzbudza albo mniej, albo bardziej agresywne zachowania potwierdzaj�ce jego pierwotne hipotezy.
Interpersonalne konsekwencje stereotypu p�ci dochodz� wi�c do skutku na mocy tych samych mechanizm�w, przez kt�re uzewn�trzniaj� si� wszelkie stereotypy (por. rozdz. 2.2.2). Jednak stereotypy p�ci maj� tak�e i pewne specyficzne konsekwencje wynikaj�ce z ich szczeg�lnej tre�ci. Barbara Fredrickson i wsp�pracowniczki (1998) wykaza�y, �e konsekwencj� stereotypu kobieco�ci z jego du�ym naciskiem na atrakcyjno�� wygl�du zewn�trznego jest "samouprzedmiotowienie" u kobiet polegaj�ce na uto�samieniu swego ja {i jego oceny) z wygl�dem fizycznym i na traktowaniu siebie jako obiekt�w po��dania widzianych z perspektywy osoby trzeciej. Badaczki te wykaza�y, �e przymierzanie kostiumu k�pielowego wywo�uje u kobiet wstyd z powodu w�asnego cia�a, co skutkuje spadkiem ilo�ci zjadanego jedzenia, a tak�e... obni�eniem wynik�w w zadaniach matematycznych, prawdopodobnie wskutek poch�oni�cia zasob�w umys�owych rozmy�laniami o niedostatkach w�asnego cia�a. Takich efekt�w nie wywo�uje przymierzanie swetra, za� u m�czyzn nie dzia�a w ten spos�b ani przymierzanie swetra, ani k�piel�wek.
