Dlaczego? Bo w kr�tkim czasie wiele koszt�w przedsi�biorstwa pozostaje stale: p�ace, renty, czynsze i inne zobowi�zania umowne przes�dzaj� o pewnej sta�o�ci koszt�w przedsi�biorstwa. Tote� wzrost AD sk�ania przedsi�biorstwa do zwi�kszenia produkcji, ale r�wnie� do pewnego podwy�szenia cen. Krzywa AS po prawej odzwierciedla kszta�t tej funkcji w bardzo d�ugim okresie. Poniewa� wszystkie ceny nak�ad�w i produkt�w w d�ugim okresie s� gi�tkie, krzywa ��cznej poda�y jest pionowa. Przedsi�biorstw nie obchodzi to, czy ceny ich nak�ad�w wzros�y dziesi�cio-czy tysi�ckrotnie dop�ty, dop�ki ceny ich produkt�w tak�e rosn� w tym samym stosunku. Tak czy inaczej, b�d� one sk�onne dostarcza� t� sam� ilo�� produktu.
Zauwa�my nawiasem, �e najwi�kszym z owych czasowo sta�ych koszt�w
4 stawki p�ac. Wiele przedsi�biorstw, w kt�rych oko�o po�owa pracownik�w
pracownicy produkcyjni, ma d�ugookresowe porozumienia ze zwi�zkami
odpwymi. Porozumienia te s� na og� zawierane na okres trzech lat
0 reslaj� pieni�n� stawk� p�acy (z uwzgl�dnieniem cz�ciowych korekt ze
8 ?du na zmiany cen). A zatem na czas trwania umowy o prac� stawki p�ac,
w obliczu kt�rych stoj� przedsi�biorstwa, s� - w kategoriach pieni�ny^ - cz�ciowo sta�e. Kiedy konsumenci lub przedsi�biorstwa ��daj� wi�kszy ilo�ci samochod�w osobowych, ci�ar�wek czy innych d�br, firmy reaguj� podwy�k� cen, osi�gaj�c wy�sze zyski i wytwarzaj�c wi�cej.
Gdy ju� rozumiemy, dlaczego w kr�tkim okresie krzywa AS mo�e �agodnie rosn��, staje si� jasne, dlaczego nie jest prawdopodobne, aby pozosta�a ona d�ugo p�aska. Gdy umowy o p�ac� (lub o wysoko�� innych sk�adnik�w koszt�w sta�ych) wygasaj� i zaczyna si� ich renegocjowanie, p�ace oraz inne koszty dostosowuj� si� do warunk�w gospodarczych. Sta�e uprzednio stawki p�ac rych�o wzrosn�, odzwierciedlaj�c wy�sze ceny. Je�eli P na rys. 5 g (a) wzro�nie o 10% ze wzgl�du na wy�szy popyt, to z biegiem czasu p�ace pieni�ne tak�e wzrosn� o 10%. W rezultacie w d�ugim okresie przedsi�biorstwa nie b�d� ju� mog�y odnosi� korzy�ci zwi�zanych z wy�szym poziomem globalnego popytu i przy dalszym wzro�cie popytu produkcja nie b�dzie ros�a.
Oddzia�ywanie koszt�w na ceny w d�ugim okresie pokazano w prawej cz�ci rys. 5.8. Tutaj widzimy, �e d�ugookresow� krzyw� AS rysuje si� jako lini� pionow� przy poziomie realnej produkcji r�wnym produktowi potencjalnemu. D�ugookresowa krzywa AS jest pionowa, poniewa� w d�ugim okresie nast�puje dostosowanie wszystkich koszt�w. Firmy nie mog� w niesko�czono�� ci�gn�� korzy�ci z tego, �e w ich porozumieniach pracowniczych pieni�ne stawki p�ac s� ustalone. Po pewnym czasie pracownicy zdaj� sobie spraw� ze wzrostu cen i domagaj� si� kompensuj�cych ten wzrost podwy�ek p�ac. Z biegiem czasu, gdy nast�pi ju� pe�ne przystosowanie wszystkich sk�adnik�w koszt�w, firmy stan� w obliczu tej samej relacji cen do koszt�w, jak w punkcie wyj�cia i nie b�dzie �adnych bod�c�w sk�aniaj�cych je do zwi�kszenia wielko�ci produkcji. D�ugookresowa krzywa AS jest zatem pionowa.
Podsumujmy przyczyny okre�laj�ce kszta�t krzywej AS.
W kr�tkim okresie, w ci�gu paru miesi�cy czy paru lat, krzywa globalnej poda�y jest rosn�ca. To jej dodatnie nachylenie odzwierciedla fakt, �e przedsi�biorstwa maj� do czynienia z cenami niekt�rych nak�ad�w stosunkowo sztywnymi w ci�gu kr�tkiego okresu - z p�acami ustalonymi w umowach o prac�, czynszami za budynki lub regulowanymi cenami energii, wody itp.
W d�ugim okresie nie ma takich "zamro�onych" sk�adnik�w koszt�w. W miar� post�puj�cych przystosowa� koszt�w reakcja wielko�ci produkcji na przesuni�cia popytu jest coraz s�absza, reakcja cen za� coraz silniejsza. D�ugookresowa krzywa AS oka�e si� praktycznie pionowa, jak to wida� na rys. 5.8(b).
Produkcja w d�ugim i w kr�tkim okresie
Kszta�t krzywej AS ma kluczowe znaczenie dla wyznaczania wielko�ci produkcji w kr�tkim i w d�ugim okresie. Materia� empiryczny potwierdza, �e
t,zywa AS pozostaje stosunkowo p�aska - jak to przedstawia rys. 5.8(a)
orzez okres roku lub dw�ch lat; po dziesi�ciu natomiast lub wi�cej latach
zedsi�biorstwa zachowuj� si� tak, jak to pokazuje pionowa krzywa AS na
s 5.8(b)- Ta r�nica w zachowaniach jest kluczem do zrozumienia wyznacz-
'k�w produkcji realnej. Sugeruje ona, �e dop�ki produkt pozostaje w grani-
ch swojej wielko�ci potencjalnej lub jest jej r�wny, kr�tkookresowe zmiany
rodukcji s� wyznaczane g��wnie przez zmiany wydatk�w; przy stosunkowo
p�askiej krzywej AS, kiedy zmiany popytu przesuwaj� go to w g�r�, to w d�,
produkt odpowiednio ro�nie lub maleje.
W d�u�szym okresie jednak znaczenie globalnego popytu dla produkcji
realnej maleje. Je�eli krzywa AS jest pionowa, faktyczn� wielko�� produktu
wyznacza wy��cznie poziom produktu potencjalnego: zmiany AD wp�ywaj� na
poziom cen, ale nie na poziom produkcji realnej.
Globalny popyt jest si�� nap�dzaj�c� kr�tkookresowe zmiany produkcji
realnej. W bardzo d�ugim okresie jednak wielko�ci� produkcji realnej rz�dzi
g��wnie produkt potencjalny, za� globalny popyt wywiera wp�yw przede
wszystkim na poziom cen.
DZIA�ANIE GLOBALNEJ PODA�Y l GLOBALNEGO POPYTU
Poj�ciami globalnej poda�y i globalnego popytu mo�emy si� pos�u�y� do wyja�nienia niekt�rych wa�niejszych wydarze� z nowszej historii Stan�w Zjednoczonych - o�ywienia gospodarczego z okresu wojny wietnamskiej, stagflacji lat siedemdziesi�tych i g��bokiej recesji z pocz�tk�w lat osiemdziesi�tych.
Wietnam. W pocz�tkach lat sze��dziesi�tych gospodarka ameryka�ska dozna�a okresu bezprecedensowego o�ywienia i rozkwitu. PNB r�s� o 4% rocznie, bezrobocie mala�o, inflacja praktycznie nie wyst�powa�a.
Jakie si�y leg�y u podstaw tej �ywio�owej ekspansji? W okresie tym tw�rcy polityki makroekonomicznej stosowali �rodki fiskalne stymuluj�ce gospodark� przez zwi�kszenie globalnego popytu. W latach 1964 i 1965 dokonano ostrych ci�� podatk�w obci��aj�cych osoby fizyczne i przedsi�biorstwa. Z rokiem 1965 gospodarka osi�gn�a poziom swego produktu potencjalnego.
