Dlaczego? Bo w krótkim czasie wiele kosztów przedsiębiorstwa pozostaje stale: płace, renty, czynsze i inne zobowiązania umowne przesądzają o pewnej stałości kosztów przedsiębiorstwa. Toteż wzrost AD skłania przedsiębiorstwa do zwiększenia produkcji, ale również do pewnego podwyższenia cen. Krzywa AS po prawej odzwierciedla kształt tej funkcji w bardzo długim okresie. Ponieważ wszystkie ceny nakładów i produktów w długim okresie są giętkie, krzywa łącznej podaży jest pionowa. Przedsiębiorstw nie obchodzi to, czy ceny ich nakładów wzrosły dziesięcio-czy tysiąckrotnie dopóty, dopóki ceny ich produktów także rosną w tym samym stosunku. Tak czy inaczej, będą one skłonne dostarczać tę samą ilość produktu.
Zauważmy nawiasem, że największym z owych czasowo stałych kosztów
4 stawki płac. Wiele przedsiębiorstw, w których około połowa pracowników
pracownicy produkcyjni, ma długookresowe porozumienia ze związkami
odpwymi. Porozumienia te są na ogół zawierane na okres trzech lat
0 reslają pieniężną stawkę płacy (z uwzględnieniem częściowych korekt ze
8 ?du na zmiany cen). A zatem na czas trwania umowy o pracę stawki płac,
w obliczu których stoją przedsiębiorstwa, są - w kategoriach pieniężny^ - częściowo stałe. Kiedy konsumenci lub przedsiębiorstwa żądają większy ilości samochodów osobowych, ciężarówek czy innych dóbr, firmy reagują podwyżką cen, osiągając wyższe zyski i wytwarzając więcej.
Gdy już rozumiemy, dlaczego w krótkim okresie krzywa AS może łagodnie rosnąć, staje się jasne, dlaczego nie jest prawdopodobne, aby pozostała ona długo płaska. Gdy umowy o płacę (lub o wysokość innych składników kosztów stałych) wygasają i zaczyna się ich renegocjowanie, płace oraz inne koszty dostosowują się do warunków gospodarczych. Stałe uprzednio stawki płac rychło wzrosną, odzwierciedlając wyższe ceny. Jeżeli P na rys. 5 g (a) wzrośnie o 10% ze względu na wyższy popyt, to z biegiem czasu płace pieniężne także wzrosną o 10%. W rezultacie w długim okresie przedsiębiorstwa nie będą już mogły odnosić korzyści związanych z wyższym poziomem globalnego popytu i przy dalszym wzroście popytu produkcja nie będzie rosła.
Oddziaływanie kosztów na ceny w długim okresie pokazano w prawej części rys. 5.8. Tutaj widzimy, że długookresową krzywą AS rysuje się jako linię pionową przy poziomie realnej produkcji równym produktowi potencjalnemu. Długookresowa krzywa AS jest pionowa, ponieważ w długim okresie następuje dostosowanie wszystkich kosztów. Firmy nie mogą w nieskończoność ciągnąć korzyści z tego, że w ich porozumieniach pracowniczych pieniężne stawki płac są ustalone. Po pewnym czasie pracownicy zdają sobie sprawę ze wzrostu cen i domagają się kompensujących ten wzrost podwyżek płac. Z biegiem czasu, gdy nastąpi już pełne przystosowanie wszystkich składników kosztów, firmy staną w obliczu tej samej relacji cen do kosztów, jak w punkcie wyjścia i nie będzie żadnych bodźców skłaniających je do zwiększenia wielkości produkcji. Długookresowa krzywa AS jest zatem pionowa.
Podsumujmy przyczyny określające kształt krzywej AS.
W krótkim okresie, w ciągu paru miesięcy czy paru lat, krzywa globalnej podaży jest rosnąca. To jej dodatnie nachylenie odzwierciedla fakt, że przedsiębiorstwa mają do czynienia z cenami niektórych nakładów stosunkowo sztywnymi w ciągu krótkiego okresu - z płacami ustalonymi w umowach o pracę, czynszami za budynki lub regulowanymi cenami energii, wody itp.
W długim okresie nie ma takich "zamrożonych" składników kosztów. W miarę postępujących przystosowań kosztów reakcja wielkości produkcji na przesunięcia popytu jest coraz słabsza, reakcja cen zaś coraz silniejsza. Długookresowa krzywa AS okaże się praktycznie pionowa, jak to widać na rys. 5.8(b).
Produkcja w długim i w krótkim okresie
Kształt krzywej AS ma kluczowe znaczenie dla wyznaczania wielkości produkcji w krótkim i w długim okresie. Materiał empiryczny potwierdza, że
t,zywa AS pozostaje stosunkowo płaska - jak to przedstawia rys. 5.8(a)
orzez okres roku lub dwóch lat; po dziesięciu natomiast lub więcej latach
zedsiębiorstwa zachowują się tak, jak to pokazuje pionowa krzywa AS na
s 5.8(b)- Ta różnica w zachowaniach jest kluczem do zrozumienia wyznacz-
'ków produkcji realnej. Sugeruje ona, że dopóki produkt pozostaje w grani-
ch swojej wielkości potencjalnej lub jest jej równy, krótkookresowe zmiany
rodukcji są wyznaczane głównie przez zmiany wydatków; przy stosunkowo
płaskiej krzywej AS, kiedy zmiany popytu przesuwają go to w górę, to w dół,
produkt odpowiednio rośnie lub maleje.
W dłuższym okresie jednak znaczenie globalnego popytu dla produkcji
realnej maleje. Jeżeli krzywa AS jest pionowa, faktyczną wielkość produktu
wyznacza wyłącznie poziom produktu potencjalnego: zmiany AD wpływają na
poziom cen, ale nie na poziom produkcji realnej.
Globalny popyt jest siłą napędzającą krótkookresowe zmiany produkcji
realnej. W bardzo długim okresie jednak wielkością produkcji realnej rządzi
głównie produkt potencjalny, zaś globalny popyt wywiera wpływ przede
wszystkim na poziom cen.
DZIAŁANIE GLOBALNEJ PODAŻY l GLOBALNEGO POPYTU
Pojęciami globalnej podaży i globalnego popytu możemy się posłużyć do wyjaśnienia niektórych ważniejszych wydarzeń z nowszej historii Stanów Zjednoczonych - ożywienia gospodarczego z okresu wojny wietnamskiej, stagflacji lat siedemdziesiątych i głębokiej recesji z początków lat osiemdziesiątych.
Wietnam. W początkach lat sześćdziesiątych gospodarka amerykańska doznała okresu bezprecedensowego ożywienia i rozkwitu. PNB rósł o 4% rocznie, bezrobocie malało, inflacja praktycznie nie występowała.
Jakie siły legły u podstaw tej żywiołowej ekspansji? W okresie tym twórcy polityki makroekonomicznej stosowali środki fiskalne stymulujące gospodarkę przez zwiększenie globalnego popytu. W latach 1964 i 1965 dokonano ostrych cięć podatków obciążających osoby fizyczne i przedsiębiorstwa. Z rokiem 1965 gospodarka osiągnęła poziom swego produktu potencjalnego.