POWSTANIE ROSZCZE� Z TYTU�U NAK�AD�W I WYDATK�W I ICH PRZEDAWNIENIE
Roszczenie o zwrot nak�ad�w i wydatk�w powstaje z chwil� ich poczynienia. Natomiast nie spos�b sformu�owa� og�lnej regu�y co do tego, kiedy roszczenia te staj� si� wymagalne: czy staj� si� one wymagalne dopiero przy zwrocie rzeczy (lub np. wzbogacenia), czy wcze�niej. Zale�y to od rodzaju stosunku ��cz�cego strony, a nawet od konkretnych okoliczno�ci, jakie towarzysz� temu stosunkowi130. Jednak�e w wypadku rozlicze� zwi�zanych ze zwrotem rzeczy, regu�� powinno by� �e miarodajna jest chwila zwrotu rzeczy.
Brak jest r�wnie� danych do sformu�owania og�lnych regu� co do przedawnienia roszcze� o zwrot nak�ad�w i wydatk�w. Mo�na jedynie wskaza�, �e w kilku wypadkach przepisy okre�laj� te terminy (np. art. 229, 263, 322 k.c). Jest charakterystyczne, �e ��cz� one pocz�tek biegu terminu przedawnienia z dat� zwrotu rzeczy. W razie braku szczeg�owych uregulowa� co do terminu przedawnienia roszcze� o zwrot nak�ad�w i wrydatk�w stosuje si� w odniesieniu do roszcze� os�b, kt�re stale lub w zakresie dzia�alno�ci przedsi�biorstwa trudni� si� czynno�ciami danego rodzaju, przepis art. 751 ust. 1 k.c, w pozosta�ych wypadkach terminy og�lne przedawnienia.
� Por. orz. GKA z 10 IX 1951 r., Orz. Arb., t. IV, s. 45; orz. GKA z 8 V 1952 r., Orz. Arb., t. V, s. 54.
lso por np Komentarz do k.c, t. I, s. 608; System, t. II, s. 648.
IV. LUKI W PRZEPISACH
DOTYCZ�CYCH ZWROTU NAK�AD�W I WYDATK�W
I ICH WYPE�NIANIE
Najobszerniej uregulowane zosta�y roszczenia o zwrot nak�ad�w i wydatk�w w przepisach dotycz�cych rozlicze� mi�dzy w�a�cicielem a posiadaczem samoistnym, w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu oraz w przepisach o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Je�li chodzi o rozliczenia z tytu�u nak�ad�w mi�dzy w�a�cicielem a posiadaczem zale�nym, to w art. 230 k.c. zawarte jest og�lne odes�anie do przepis�w dotycz�cych rozlicze� mi�dzy w�a�cicielem i posiadaczem samoistnym, o ile z przepis�w reguluj�cych stosunek mi�dzy w�a�cicielem a posiadaczem zale�nym nie wynika nic innego. Z kolei w pewnych przepisach, w kt�rych zawarte s� jedynie wzmianki dotycz�ce roszczenia o zwrot nak�ad�w i wydatk�w, znajdujemy odes�anie do przepis�w o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (art. 260 � 2, 320, 713 k.c).
W zwi�zku z powy�szym powstaje pytanie, jakie normy powinny znale�� zastosowanie w celu ustalenia zakresu obowi�zku zwrotu, gdy przepisy, kt�re przewiduj� taki zwrot nak�ad�w lub wydatk�w, nie zawieraj� odpowiednich wskaz�wek (np. art. 773, 790 � 1, 842, 857 � 1 k.c, art. 618, 686, 939 k.p.c.) albo w og�le nie wspominaj� o obowi�zku zwrotu poczynionych nak�ad�w i wydatk�w (np. przepisy o umownym prawie odst�pienia). Udzielenie odpowiedzi jednoznacznej na to pytanie jest niemo�liwe. W pi�miennictwie wypowiadane s� pogl�dy sprzeczne na tle tych samych stosunk�w131. Wydaje si�, �e ka�dy z takich stosunk�w prawnych wymaga odr�bnego rozpatrzenia i samodzielnego rozwi�zania, a przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, o rozliczeniach mi�dzy w�a�cicielem i posiadaczem oraz o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia mog� stanowi� tylko �r�d�o odpowiedniej inspiracji. Przede wszystkim za� nale�y poszukiwa� wskaz�wek w tre�ci przepis�w reguluj�cych dany stosunek prawny. Na przyk�ad tam gdzie chodzi o nak�ady i wydatki czynione w zwi�zku z wykonywanym w�adztwem nad rzecz� w postaci posiadania, gdy z rzeczy tej mog� by� i by�y pobierane po�ytki oraz gdy spos�b wykonywania w�adztwa nad rzecz� mo�e by� oceniany z punktu widzenia kryterium zbli�onego do dobrej lub z�ej wiary posiadacza � w takiej sytuacji najw�a�ciwsze mo�e by� odpowiednie stosowanie prze-
131 Np. je�li chodzi o nak�ady w stosunku zlecenia: W. Czach�rski (Prawo zobowi�za�, s. 554) proponuje odpowiednie stosowanie przepis�w o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia, natomiast A. Szpunar (System, t. III, s. 401) � odpowiednie zastosowanie art. 742 zd. 1 k.c. Je�li chodzi o rozliczenie mi�dzy wsp�u�ytkownikami wieczystymi z tytu�u wzniesienia budynku na terenie u�ytkowanym, J. Wi-niarz (System, t. II, s. 590) wskazuje zar�wno przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia, jak i przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, natomiast co do rozlicze� z tytu�u nak�ad�w mi�dzy pa�stwem i u�ytkownikiem wieczystym, wskazuje jako w�a�ciwe odpowiednie stosowanie art. 226 i nast.
pis�w o rozliczeniach mi�dzy w�a�cicielem i posiadaczem. Dotyczy to np. rozlicze� dokonywanych w post�powaniu o zniesienie wsp�w�asno�ci (art. 618 � 1 k.p.c), w post�powaniu dzia�owym (art. 686 k.p.c). Natomiast gdy w�adztwo nad cudz� rzecz� wykonywane jest w postaci dzier�enia i nacisk nale�y po�o�y� na ocen� tego, czy czyni�cy nak�ady i wydatki stosowa� si� do woli osoby, sprawy kt�rej prowadzi, czy nie �� w�a�ciwe jest odpowiednie stosowanie przepis�w dotycz�cych prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia. Dotyczy� to mo�e komisanta, przewo�nika, spedytora, przechowawcy, przedsi�biorstwa sk�adowego. W wypadku braku temu podobnych wskaz�wek nale�y si�gn�� do przepis�w o bezpodstawnym wzbogaceniu. W pi�miennictwie wskazuje, si� np. na takie rozwi�zanie w odniesieniu do umownego prawa odst�pienia132.
� 17 �WIADCZENIA W ZOBOWI�ZANIACH PRZEMIENNYCH
I. CHARAKTER ZOBOWI�ZA� PRZEMIENNYCH I WYB�R �WIADCZENIA
Zasad� jest, �e �wiadczenie d�u�nika powinno by� w stosunku zobowi�zaniowym oznaczone (por. wy�ej rozdz. III, � 12). Zasada ta doznaje pewnej modyfikacji w tzw. zobowi�zaniach przemiennych (alternatywnych)13'.
W �wietle przepisu art. 365 k.c. cech� charakterystyczn� konstrukcji zobowi�zania przemiennego jest to, �e mamy do czynienia z jedn�_wie-rzyj;elno�ci�, kt�rej odpowiada pocz�tkowo nie okre�lone �ci�le �wiadcze-me� poniewa� zaspokojenie wierzytelno�ci mo�e nast�pi� przez spe�nienie jednego spo�r�d dw�ch lub wi�cej �wiadcze� �wybranego w dalszej kolejno�ci przez osob� uprawnion�134. Takie uj�cie nie oznacza, �e dop�ki wyb�r nie zostanie dokonany, przedmiotem zobowi�zania s� wszystkie mo�liwe przewidziane przez strony lub przepis prawa �wiadczenia albo te�, �e pocz�tkowo wierzytelno�ci i d�ug pozbawione s� w og�le tre�ci. Wierzytelno�� i odpowiadaj�cy jej d�ug istniej� od pocz�tku, tylko ich tre�� jest oznaczona ramowo, poniewa� �wiadczenie nie jest pocz�tkowo skonkretyzowane, wiadome jest jednak od pocz�tku, w jakich ramach ta konkretyzacja ma nast�pi�. Konkretyzacja zobowi�zania przemiennego nast�puje w drodze wyboru dokonanego przez uprawnionego. Je�eli kon-
132 Por. A. Ohanowicz, J. G�rski, Zobowi�zania, s. 107; W. Czach�r-s k i, Zobowi�zania, s. 140.
133 por a. Ohanowicz, Zobowi�zania przemienne, RPEiS 1974, z. 3, s. 185; R. Longchamps, Zobowi�zania, s. 65 i nast.; W. Czach�rski, Prawo zobowi�za�, s. 152 i nast.; F. B � a h u t a, op. cit., s. 885 i nast.
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.