Tera�niejszo�� wymaga jedynie postawienia pytania, jakie s� szans� dynastii pozbawionych tronu, a nie wyzutych z ambicji, jaka stoi przed nimi perspektywa polityczna?
Niew�tpliwie nie wszystkie z nich pragn� powrotu czas�w minionych. Dzia�alno�� gospodarcza eks-cesarzowej austriackiej Zyty, polityczna jej syna Ottona Habsburga, �wiadczy�y o determinacji znalezienia sobie nowego, godnego zarazem tradycji i wsp�czesno�ci miejsca, jednak ju� nie na tronie. Gdy po obaleniu Gamsachurdii cz�� zamachowc�w wys�a�a poselstwo do Hiszpanii, do potomk�w carskiego rodu Bagrationich, z propozycj� wszcz�cia stara� o tron gruzi�ski, spotka�a ich zdecydowana odmowa. W odmiennej sytuacji znale�li si� nieliczni, a uparci i niepokorni rojali�ci francuscy. Burbonowie niczego si� nie nauczyli, spory i skandale rodzinne kompromituj� ich w oczach �wiata. To gorsze ni� rezygnacja. Gdzie indziej wreszcie monarchi�ci objawiaj� si� w spos�b raczej zabawny, a powa�nego i ch�tnego do przyj�cia tej roli kandydata na w�adc� brak; przyk�ad polski budzi tu szczeg�ln� weso�o��.
Ale mamy i inne przyk�ady. Tysi�ce ludzi w Berlinie sk�ada�o ho�d zmar�emu we wrze�niu 1994 r. nestorowi Hohenzollern�w, wnukowi Wilhelma II, Ludwikowi Ferdynandowi. Dawna dynastia hanowerska wci�� ma wielu zwolennik�w w Saksonii Dolnej. Potomkowie Romanow�w nie kryj�, �e gotowi s� w razie potrzeby przej�� odpowiedzialno�� na losy Rosji. Ca�� pras� �wiatow� obieg�y zdj�cia kr�la Micha�a z ma��onk� spogl�daj�cych na ziemi� ojczyst� z okien samolotu, gdy� aktualni w�adcy Rumunii nie dopu�cili do jego powrotu, przerazili si� nieprzeci�tnej indywidualno�ci i wci�� licznych zwolennik�w. Prasa pe�ni tu zreszt� specyficzn� rol�. Zdj�cie kr�la Konstantyna, ca�uj�cego dwornie r�kawiczk� El�biety II, kt�ra przyby�a na �lub jego syna i nast�pcy w lipcu 1995 r., cho� opatrzone komentarzem o braku szans, przypomnia�o jednak o istnieniu dynastii greckiej, kt�ra ju� tyle razy traci�a tron i tyle razy na� wraca�a.
Etiopia to problem odr�bny. Rz�dzona wci�� przez ludzi, kt�rzy mieli sw�j udzia� w obaleniu negusa, z trudno�ci� szuka swej drogi w nowej Afryce. Monarchia ma tu wielu zwolennik�w, pami�� Haile Selassie jest wci�� �ywa. Istnieje nawet sekta rastafarian, kt�rzy otaczaj� go czci� bosk�. Powr�t jego potomk�w na tron wydaje si� prawdopodobny, zw�aszcza wobec gro�by rozpadu pa�stwa, je�li zasada monarchiczna nie podporz�dkuje sobie nami�tno�ci etnicznych i r�nic religijnych; my�l�cy Etiopczycy obawiaj� si� losu Jugos�awii.
Z�OTA JESIE� DYNASTII
459
Straszenie natomiast powrotem monarchii, zw�aszcza w krajach o nieustabilizowanej demokracji, jak Rosja, Rumunia, czy � zachowuj�c wszelkie proporcje � Etiopia, opiera si� przewa�nie na identyfikowaniu monarchist�w ze skrajn� prawic�. Doda� jednak trzeba, �e identyfikacja to zbyt uproszczona. Popularno�� skrajnej prawicy mo�e by� niebezpieczna tam zw�aszcza, gdzie powa�nie zagro�one s� warto�ci tradycyjne, a prawica ta proponuje utrzymanie ich si��, metodami niezgodnymi z demokracj�. Do tego jednak nie potrzeba monarchii, przeciwnie nawet, o czym �wiadcz� cho�by rz�dy �czarnych pu�kownik�w" w Grecji po obaleniu Konstantyna. Monarchia natomiast postrzegana jest przewa�nie jako demokratyczna gwarantka bezpiecze�stwa tradycyjnych warto�ci nie tylko politycznych i spo�ecznych, ale r�wnie� obyczajowych. Przekre�la� jej szans na powr�t do niekt�rych kraj�w nie mo�na, obawia� si� jej tam nie trzeba. Tam za�, gdzie przetrwa�a, niech wci�� jeszcze zas�uguje na szacunek: samo jej istnienie �wiadczy, �e nadal jest potrzebna.
Stanis�aw Grzybowski
BIBLIOGRAFIA
A. BI�KOWSKI, Kr�lestwo za Bram� �ez, Warszawa 1971.
H. BATOWSKI, Rozpad Austro-W�gier 1914-1918, Krak�w 1982.
R. KAPU�CI�SKI, Szachinszach, Warszawa 1983.
Ten�e, Cesarz, Warszawa 1987.
AISIN-GIORO PU I, Obywatel cesarz, Warszawa 1990.
A. MORTON, Diana: prawdziwa historia, Warszawa 1992.
I. SEWARD, Diana, Pruszk�w 1992.
J. SPADA, Grace: sekrety �ycia ksi�nej, Warszawa 1992.
E. HERESCH, Miko�aj II. �Tch�rzostwo, k�amstwo i zdrada". �ycie i upadek
ostatniego cara Rosji, Gdynia 1995.
J. E. MORBY, Dynastie �wiata. Przewodnik chronologiczny i genealogiczny,
Krak�w 1995.
INDEKS NAZWISK
W indeksie zastosowano nast�puj�ce skr�ty: abp � arcybiskup, arcyks. � arcyksi���, arcyksi�na, austr. � austriacki, b. � brat, bp � biskup, c. � c�rka, ces. � cesarz, hiszp. � hiszpa�ski, hr. � hrabia, hrabina, kr. � kr�l, kr�lowa, ks. � ksi���, ksi�na, lit. � litewski, m. � m��, min. � minister, ml. � m�odszy, niem. � niemiecki, ro�. � rosyjski, rz. � rzymski, s. � syn, �w. � �wi�ty, w. � wielki, wielka, �. � �ona
Abdulaziz, su�tan 223, 224 Abdulhamid I, su�tan 222 Abdulhamid II, su�tan 224, 225, 231,
233, 235
Abdulmed�id, kalif 226 Abdulmed�id, su�tan 223, 226 Abraham Pawe� 319 Adelajda, c. Agnieszki Akwita�skiej, �.
Henryka II, kr. niem. i ces. 53 Adelajda, c. Fulka Czarnego 53 Adelajda, c. Udalryka, �. Odona 318 Adelajda Sabaudzka, �. Ludwika, ks.
Burgundii 88 Adelajda z Brunszwiku zob. ces. Irena,
1. �. Andronika III Adrian (Jan) Komnen, b. ces. Aleksego
I 239
Aerenthal Lexa Alojs 135 Aethelweard, autor kroniki 22 Ahmed I, su�tan 219, 222, 230, 232 Ahmed III, su�tan 221, 222, 233 Agnieszka Akwita�ska, �. Gotfryda
Martela 53
Aimone, ks. Spoleto 335 Airaldi G. 336 Aisza zob. Osmanoglu Aisza Akindin, mnich 304 Akropolites Georgios 244 Alaedin, s. su�tana Murada II 209 Alba Fernando Alvarez de Toledo ks.
414
Alberoni Giulio 89 Albert I, kr. Belg�w 452, 457 Albert II, kr. Belg�w 452 Albert, m. kr. Wiktorii 15 Albrecht I, kr. niem. 104 Albrecht II M�dry (Chromy), ks. Austrii 105
Albrecht III, ks. Austrii 105 Albrecht V (II), ks. Austrii, kr. Czech
i W�gier i ces. niem. 106, 107, 165,
168
Albrecht, s. Ruprechta, ks. Bawarii 392 Albrecht Hohenzollern, ks. pruski 142,
174
Albrecht Achilles Hohenzollern, elektor brandenburski 139, 140 Albrecht Fryderyk Hohenzollern, s.
Albrechta 142 Alderson A. 236 Aldovrandeschi Cecylia, �. Bosia Sfo-
rzy 353
Aleksander I, car ro�. 130, 281-283 Aleksander II, car ro�. 285, 286 Aleksander III, car ro�. 286 Aleksander V (Piotr Philargi), antypa-
pie� 320
Aleksander VI, papie� 350, 353 Aleksander-Edward, ks. andegawe�ski,
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂÄ Ci coraz lepsze usÄÂâÂĹÄËâÂŚĚÄugi. By mÄÂÄÂÄÂĂĹc to robiÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂÄ prosimy, abyÄÂâÂĹÄËâÂĹšĂĹ wyraziÄÂâÂĹÄËâÂĹšÄšÄ zgodÄÂâÂÂÄËâÂÂĂË na dopasowanie treÄÂâÂĹÄËâÂĹšĂĹci marketingowych do Twoich zachowaÄÂâÂĹÄËâÂŚĚŞ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄÂâÂÂÄËâÂÂĂËÄÂâÂĹÄËâÂĹšĂĹciowo finansowaÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂÄ rozwÄÂÄÂÄÂĂĹj ÄÂâÂĹÄËâÂĹšĂĹwiadczonych usÄÂâÂĹÄËâÂŚĚÄug.
PamiÄÂâÂÂÄËâÂÂĂËtaj, ÄÂâÂĹÄÂĂĹşe dbamy o TwojÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂĹ prywatnoÄÂâÂĹÄËâÂĹšĂĹÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂÄ. Nie zwiÄÂâÂÂÄËâÂÂĂËkszamy zakresu naszych uprawnieÄÂâÂĹÄËâÂŚĚŞ bez Twojej zgody. Zadbamy rÄÂÄÂÄÂĂĹwnieÄÂâÂĹÄÂĂĹş o bezpieczeÄÂâÂĹÄËâÂŚĚŞstwo Twoich danych. WyraÄÂâÂĹÄÂĂĹşonÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂĹ zgodÄÂâÂÂÄËâÂÂĂË moÄÂâÂĹÄÂĂĹşesz cofnÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂĹÄÂâÂÂÄËâÂĹšĂÄ w kaÄÂâÂĹÄÂĂĹşdej chwili.