Podwy¿szenie wartoœci tych enzymów w surowicy
stanowi jedno z kryteriów diagnostycznych choroby, a œledzenie
ich stê¿enia umo¿liwia monitorowanie leczenia. 5.7. BADANIE P£YNU
STAWOWEGO P³yn stawowy w stanie prawid³owym stanowi mieszaninê
filtratu osocza przechodz¹cego przez œciany naczyñ w³osowatych
znajduj¹cych siê w b³onie maziowej i sk³adników wytwarzanych
przez komórki warstwy wyœció³kowej b³ony maziowej, synowiocyty.
Najwa¿niejszym z nich jest kwas hialuronowy. W p³ynie znajduj¹
siê ponadto komórki pochodzenia miejscowego (limfocyty, monocyty,
synowiocyty, pojedyncze osteoklasty), a tak¿e przechodz¹ce z krwi
- limfocyty i granulocyty. P³yn stawowy odgrywa bardzo wa¿n¹ rolê
w fizjologii stawu - jest on jego amortyzatorem, nadaje œliskoœæ
powierzchniom stawowym i od¿ywia chrz¹stkê, W przebiegu procesów
chorobowych do p³ynu przenika wiele dodatkowych substancji
wytwarzanych w tkankach stawowych (np. w obrêbie ziarniny
reumatoidalnej) uwalnianych przez komórki uczestnicz¹ce w
zapaleniu albo przechodz¹cych do jamy stawowej z osocza krwi
kr¹¿¹cej. Zmiany zachodz¹ce w stawach znajduj¹ odbicie w sk³adzie
p³ynu stawowego. Jego analiza mo¿e mieæ decyduj¹ce znaczenie dla
rozpoznania -jest ona uwa¿ana za najwa¿niejsze badanie
laboratoryjne w reumatologii. P³yn pobiera siê poprzez nak³ucie
stawu w ja³owych warunkach, aspiruj¹c w miarê mo¿liwoœci ca³¹
jego zawartoœæ. Ocenia siê iloœæ p³ynu, jego cechy
fizykochemiczne (barwa, przejrzystoϾ, pH, lepkoϾ), zawartoϾ
bia³ka i stê¿enie glukozy, a tak¿e stopieñ polimeryzacji kwasu
hialuronowego (str¹t powsta³y po zakwaszeniu kwasem octowym =
odczyn Ropesa), obecnoœæ czynnika reumatoidalnego i przeciwcia³
przeciwj¹drowych. Czêœæ p³ynu pobrana do probówki z
antykoagulantem (heparyna) s³u¿y do oznaczenia liczby komórek.
Z osadu odwirowanego p³ynu sporz¹dza siê rozmazy, które barwi siê
metod¹ May-Grunwalda-Giemsy. S³u¿¹ one do okreœlenia odsetkowego
uk³adu komórek. Wœród komórek p³ynu stawowego mo¿na znaleŸæ
komórki LE, które w jarie stawowej powstaj¹ in vivo w obecnoœci
przeciwcia³ przeciw DNP. W œwie¿o pobranym p³ynie nale¿y
poszukiwaæ obecnoœci kryszta³ów Odsetek granulocytów . W tym celu
kroplê osadu p³ynu umieszcza siê na szkie³ku podstawowym w
mikroskopie ze œwiat³em spolaryzowanym, poszukuje siê kryszta³ów
oceniaj¹c, czy za³amywanie œwiat³a ma charakter ujemny czy
dodatni. W razie podejrzenia o zaka¿enie stawu czêœæ p³ynu
pobiera siê do ja³owej probówki i wykonuje siê posiew. Prawid³owy
p³yn jest lekko ¿ó³tawy, przejrzysty, wykazuje bardzo znaczn¹
lepkoœæ zwi¹zan¹ z obecnoœci¹ kwasu hialuronowego; zawiera bia³ko
w iloœci ok. Ryc. 5.7. Komórki p³ynu stawowcgo w reumatoidalnym
zapaleniu stawów (przewaga granulocytów). 14 g/l. Po zakwaszeniu
kwasem octowym powstaje zbity str¹t. Liczba komórek w 1 mm3 p³ynu
nie przekracza 200, przewa¿aj¹ wœród riich limfocyty, odsetek
granulocytówjest ni¿szy od 25. W tab. 5.2 przedstawiono zmiany,
które nastêpuj¹ w p³ynie stawowym w przebiegu procesów zapalnych,
po urazach stawów lub w niepowik³anej odczynem zapalnym chorobie
zwyrodnieniowej oraz w zaka¿eniach stawów (p³yn septyczny). W
stanach zapalnych wœród komórek p³ynu przewa¿aj¹ granulocyty
(ryc. 5.7). W zapaleniach wywo³anych przez kryszta³y, w œwietle
spolaryzowanym, widoczne s¹ kryszta³y sfagocytowane lub po³o¿one
pozakomórkowo. Najezêœciej s¹ to kryszta³y moczanu sodu, o
kszta³cie d³ugich igie³ z ostrymi koñcami, wykazuj¹ce silnie
ujemn¹ dwu³amliwoœæ œwiat³a spolaryzowanego (ryc. 5.8).
Stwierdzenie obecnoœci tych kryszta³ów, szczególnie po³o¿onych
w obrêbie cytoplazmy granulocytów, pozwala na rozpoznanie dny
moczanowej. Rzadziej znajduje siê kryszta³y pirofosforanu
wapniowego maj¹ce kszta³t romboidów lub pa³eczek. Obecnoœæ tych
kryszta³ów w obrêbie komórek fagocytuj¹cych (ryc. 5.9) stwierdza
siê podczas napadu dny rzekomej, w przebiegu chondrokalcynozy.
W p³ynie stawowym mog¹ byæ równie¿ obecne kryszta³y cholesterolu
(ryc. 5.10), szczawianu wapnia oraz glikokortykosteroidów, które
wstrzykuje siê dostawowo w celach leczniczych, ale mog¹ one
powodowaæ równie¿ odc¿yn zapalny. W barwionych preparatach osadu
p³ynu znajduj¹ siê czasem, jak ju¿ wspomniano, komórki LE. Do ich