Dane na temat poziomu poczucia własnej wartości są niejednoznaczne, ponieważ ich zróżnicowanie może wynikać z podatności lub różnic między pośrednimi i bezpośrednimi pomiarami. Scott i współpracownicy dowiedli, że niestabilne poczucie własnej wartości w porównaniu z niezmiennie niskim poczuciem wartości może odróżnić cierpiących na zaburzenia dwubiegunowe od osób z poważnymi zaburzeniami jednobiegunowymi w fazie depresyjnej lub eutymicznej zaburzenia. Niestabilne poczucie własnej wartości i niski poziom poczucia wartości wiążą się z podobnym ryzykiem nawrotu depresji (Kernis i in., 1993; Roberts, Munroe, 1994). I odwrotnie, rozbieżność między bezpośrednimi i pośrednimi pomiarami poczucia wartości czy autoreprezentacji u osób z jednobiegunowymi lub dwubiegunowymi zaburzeniami w remisji można wyjaśnić, jeśli założymy, że do aktywizacji schematów aprobaty społecznej dochodzi nawet u cierpiących na zaburzenia dwubiegunowe w stanie eutymicznym.
Badania nad osobami maniakalnymi miały ograniczony zakres, ale z uzyskanych dowodów wynika, że osoby takie w zależności od swego stanu różnią się istotnie od osób w innych fazach zaburzeń dwubiegunowych czy jedno-biegunowych, a także od zdrowych uczestników grup kontrolnych. Różnice te są znowu mniej wyraźne, jeśli zastosuje się pośrednie metody pomiaru. Wreszcie w badaniach Bentalla i współpracowników udowodniono, że przechodzenie między różnymi fazami zaburzeń dwubiegunowych wiąże się ze zmianami w dostępności poznawczej rozbieżności między autoreprezentacjami. Bentall i Kinderman (1999) twierdzą, że wysoce labilne poczucie własnej wartości może świadczyć o łatwo dostępnych poznawczo i istotnych autoreprezen-tacjach.
Podsumowując, można stwierdzić, że mimo wielu podobieństw stylu poznawczego między zaburzeniami jedno- i dwubiegunowymi jest kilka dowodów potwierdzających tezę, że anomalie występujące u osób z zaburzeniami dwubiegunowymi świadczą o ich szczególnej podatności na wystąpienie tego zaburzenia. Niewykluczone, że charakterystyczne aspekty stylu poznawczego mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia pierwszego epizodu we wczesnym wieku lub wpłynąć na częstotliwość ich występowania. Chcąc się dowiedzieć więcej na temat stabilności stylu poznawczego w dłuższych okresach czasu u osób z zaburzeniami dwubiegunowymi, należy przeprowadzić bardziej szczegółowe badania podłużne. Obecnie zauważa się, że wiele wyodrębnionych zniekształceń w poznawczym przetwarzaniu jest uzależnionych od stanu pacjentów.
Interakcja zdarzeń życiowych i stylu poznawczego
Według modelu Becka między niektórymi nieadaptacyjnymi kluczowymi przekonaniami a stresorami o szczególnym dla jednostki znaczeniu zachodzi inter-
Teoria i terapia poznawcza zaburzeń afektywnych dwubiegunowych 61
akcja, przez co wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia epizodu afektyw-nego. W swoim znakomitym opracowaniu Johnson i Miller (1995) potwierdzają związek między niesprzyjającymi zdarzeniami życiowymi a zaostrzeniem symptomów afektywnych lub nawrotem epizodu zaburzeń dwubiegunowych. Przeprowadzono dotychczas jedynie pięć badań interakcji między aspektami stylu poznawczego i zdarzeniami życiowymi. W pierwszym badaniu Hammen i in. (1989) nie znaleźli dowodów na potwierdzenie modelu poznawczego podatność-stres u osób z zaburzeniami dwubiegunowymi, natomiast późniejsze badania (Hammen i in., 1992) dowiodły, że u osób cierpiących na takie zaburzenia i z wysokim poziomem socjotropii doszło do zaostrzenia objawów zaburzeń afektywnych w reakcji na negatywne interpersonalne zdarzenia życiowe. Hammen i współpracownicy nie ustalili, czy pogorszenie występowało częściej w stanie maniakalnym, czy depresyjnym. W podobnych badaniach Swendsen i in. (1995) sprawdzali związek między stresem w życiu codziennym a cechami osobowości kojarzonymi z negatywnym stylem poznawczym - to znaczy introwersją i obsesyjnością. Udowodnili, że między tymi negatywnymi stylami a niespecyficznymi stresującymi zdarzeniami życiowymi zachodzi interakcja pozwalająca przewidzieć nawrót zaburzeń dwubiegunowych.