Czy-
\par ta\'e6 nauczy\'b3 si\'ea metod\'b9 wzrokow\'b9, uderza\'b3 tu jednak brak
\par koordynacji, ch\'b3opiec powtarza\'b3 s\'b3owa czytane, nie zdaj\'b9c
\par sobie sprawy z potrzeby zrozumienia i nie m\'f3g\'b3 uchwyci\'e6
\par \'b3\'b9cznika mi\'eadzy mow\'b9 pisan\'b9 a ustn\'b9.
\par Ch\'b3opiec ten zosta\'b3 zbadany znowu we dwa lata po
\par operacji, gdy znajdowa\'b3 si\'ea ju\'bf u siebie w domu. Wyniki
\par 329
\par by\'b3y zastanawiaj\'b9ce: nie pozna\'b3 doktora, kt\'f3ry go leczy\'b3;
\par sze\'9cciany, kt\'f3remi si\'ea pos\'b3ugiwa\'b3 tak cz\'easto, nie budzi\'b3y
\par \'bfadnych wspomnie\'f1 wzrokowych. Odpozna\'b3 natomiast bez
\par b\'b3\'eadu barwy, z wyj\'b9tkiem barwy zielonej i \'bf\'f3\'b3tej, nie przy-
\par pomina\'b3 sobie jednak w\'b3\'f3czek Holmgren'a. Przypomina\'b3
\par sobie osoby, kt\'f3re opiekowa\'b3y si\'ea nim w szpitalu. Ze \'9c\'b3a-
\par d\'f3w nauki czytania nie pozosta\'b3o nic prawie. Nie by\'b3
\par w' stanie pozna\'e6 fotografji wyobra\'bfaj\'b9cej psa, nie pozna\'b3
\par kart do gry. Natomiast drobne przedmioty codziennego
\par u\'bfytku z \'b3atwo\'9cci\'b9 odpoznawa\'b3. Nale\'bfy nadmieni\'e6, \'bfe
\par war\'f1nki domowe by\'b3y tego rodzaju, \'bfe nie wymaga\'b3y nie-
\par zb\'eadnie dalszego kszta\'b3cenia wzroku. Zwyk\'b3em zaj\'eaciem
\par ma\'b3ego by\'b3o ko\'b3ysanie m\'b3odszej siostrzyczki.
\par Chavanis zwraca uwag\'ea na ciekaw\'b9 stron\'ea tej obser-
\par wacji. Jeste\'9cmy tu \'9cwiadkami nies\'b3ychanie powolnego
\par kszta\'b3towania si\'ea wyobra\'bfe\'f1 wzrokowych i szybkiej dezor-
\par ganizacji tych wyobra\'bfe\'f1. Stwierdzamy tak\'bfe szybko\'9c\'e6,
\par z-jak\'b9 u tego dziecka nast\'b9pi\'b3o kszta\'b3cenie czynno\'9cci czop-
\par k\'f3w siatk\'f3wkowych (zmys\'b3 barw). Szybko\'9c\'e6, z jak\'b9 zosta\'b3a
\par nabyta zdolno\'9c\'e6 rozpoznawania barw, jest istotnie zdumie-
\par waj\'b9c\'b9, zw\'b3aszcza w por\'f3wnaniu do czasu, kt\'f3rego wyma-
\par ga\'b3y inne wyobra\'bfenia wzrokowe, np. kszta\'b3t\'f3w; uderza
\par tak\'bfe fakt, \'bfe pami\'ea\'e6 barw okaza\'b3a si\'ea najtrwa\'b3sz\'b9. Istotne
\par post\'eapy w widzeniu kszta\'b3t\'f3w i w rozpoznawaniu przed-
\par miot\'f3w nast\'b9pi\'b3y u tego ch\'b3opca dopiero wtedy, gdy po-
\par szczeg\'f3lne barwy mog\'b3y by\'e6 odr\'f3\'bfniane. Autor przypu-
\par szcza nawet, \'bfe percepcja kontur\'f3w jest zale\'bfna od per-
\par cepcji barw, przez lepsze r\'f3\'bfniczkowanie barw nast\'b9pi\'b3o
\par bowiem podniesienie percepcji form. Istotnie, powolne do-
\par t\'b9d post\'eapy w ocenie kszta\'b3t\'f3w przy\'9cpieszaj\'b9 si\'ea nagle
\par z chwil\'b9, gdy dziecko nauczy\'b3o si\'ea odr\'f3\'bfnia\'e6 barwy.
\par Autor konstatuje przeto, \'bfe u badanego osobnika brak
\par dok\'b3adnych wyobra\'bfe\'f1 przestrzennych wyst\'eapuje wyra\'9f-
\par nie; co za\'9c do wniosk\'f3w praktycznych, to~ mo\'bfnaby rzec,
\par \'bfe przywr\'f3cenie wzroku niewidomemu jest zadaniem ra-
\par czej wychowawcy ni\'bf operatora. Kszta\'b3cenie wzroku od-
\par bywa\'e6 si\'ea powinno przez d\'b3ugi czas i z nies\'b3abn\'b9c\'b9 cier-
\par pliwo\'9cci\'b9.
\par l
\par 330
\par Zanim przejdziemy do interpretacji tych fakt\'f3w, na-
\par le\'bfy z prawdziwym \'bfalem stwierdzi\'e6, \'bfe nie by\'b3y one nigdy
\par obserwowane przez psycholog\'f3w fachowych, \'bfe zawieraj\'b9
\par przeto du\'bfe luki, braki, przemawiaj\'b9 j\'eazykiem raczej fizjo-
\par logicznym ni\'bf psychologicznym, nie bior\'b9 pod uwag\'ea wielu
\par zagadnie\'f1 natury psychicznej, kt\'f3re posiadaj\'b9 dla \'f1auki
\par pierwszorz\'eadn\'b9 donios\'b3o\'9c\'e6. Obserwacje te s\'b9 tak\'bfe nie-
\par kompletne, gdy\'bf nie do\'9c\'e6 jest sprawdzi\'e6 stan natychmia-
\par stowy wzroku zaraz po operacji lub nawet prze\'9cledzi\'e6 jego
\par rozw\'f3j przez kr\'f3tki przeci\'b9g czasu. Nale\'bfa\'b3oby skonsta-
\par towa\'e6, jak daj\'ea, sobie w \'bfyciu rad\'ea operowani, w jakim
\par stopniu pos\'b3uguj\'b9, si\'ea wzrokiem i czy ostatecznie nast\'ea-
\par puje przystosowanie do nowych warunk\'f3w. Dokonane
\par obserwacje pozwalaj\'b9, wszak\'bfe na wysnucie wa\'bfnych
\par wniosk\'f3w, przedewszystkiem na obalenie rozpowszechnio-
\par nego przekonania, \'bfe niewidomy po odzyskaniu wzroku
\par wpada w zachwyt przed odkrywaj\'b9cym si\'ea mu \'9cwiatem
\par \'9cwiat\'b3a i barw, \'bfe jego pierwszem uczuciem jest uwielbie-
\par nie, uniesienie, rado\'9c\'e6 pe\'b3ni \'bfycia. By\'b3 to pogl\'b9d widz\'b9-
\par cych, kt\'f3rzy, nie mog\'b9c wnikn\'b9\'e6 do g\'b3\'eabi psychiki nie-
\par widomego, interpretowali j\'b9 na podstawie w\'b3asnych prze-
\par \'bfy\'e6, wyobra\'bfaj\'b9c sobie, toby sami odczuli, gdyby odzyskali