W tym akurat wypadku za-
dycznej, a potem w pamięci semantycz-
wartość pamięci semantycznej nie musi
nej. Inaczej mówiąc, krytycy twierdzą,
2 Aleksytymia to brak lub utrudnienie dostępu do własnych procesów emocjonalnych (Maru-
szewski, Ścigała, 1998).
PAMIĘĆ
159
TABELA 4.4 Podstawowe właściwości pamięci proceduralnej, semantycznej i epizodycznej
WŁAŚCIWOŚCI
RODZAJ PAMIĘCI
proceduralna
semantyczna
epizodyczna
nabywanie informacji
bezpośrednie spostrze-
rozumienie faktów,
„dokładanie" nowych
ganie, doświadczanie,
restrukturalizacja
doświadczeń, mogące
dostrajanie do wymagań
wcześniejszego
prowadzić do przyrostu
otoczenia
doświadczenia
lub zuboŜenia
doświadczenia osobistego
reprezentacja
preskryptywna, o dość
opisowa, składająca się z zdarzenia uporządkowane
sztywnej strukturze,
faktów, pojęć oraz relacji
czasowo, związane z
wyraŜana w formie
między nimi (wyjąwszy
osobistą przeszłością
zmiany prawdopodo-
relacje czasowe)
bieństwa reagowania na
specyficzne bodźce
przejawianie wiedzy
reakcje o sztywnym
elastyczne; wiedza moŜe
elastyczne, odtwarzanie
przebiegu, będące
być ujawniana w
informacji opiera się na
skutkiem uczenia się
warunkach odmiennych
refleksji osobistej; dostęp
związków S-R; ujawniane od tych, w których
do informacji ma
w sytuacjach naleŜących
została zarejestrowana;
charakter świadomy i
do tej samej klasy co
dostęp szybki i
dowolny i niekiedy
sytuacje, w jakich zostaty automatyczny, w
wymaga wysiłku
opanowane; dostęp
niektórych wypadkach
całkowicie automatyczny moŜe być kontrolowany
przez jednostkę
świadomość operacji
anoetyczna - brak
noetyczna - wiedza na
autonoetyczna - wiem,
pamięciowych i treści
uświadomienia, wtórnie -
temat świata
Ŝe wiem, i czasami
pamięci
uświadomienie sobie, Ŝe zewnętrznego i
wiem, jak odnalazłem te
została wykonana pewna
wewnętrznego (np.
informacje pamięci,
reakcja
wiedza, Ŝe kaŜdy człowiek poczucie toŜsamości w
przeŜywa róŜne emocje
czasie subiektywnym -
albo marzy o róŜnych
przeszłym, teraźniej-
rzeczach).
szym i przyszłym.
Źródło: opracowanie własne na podstawie tabeli 1 zamieszczonej w pracy Tulvinga (1985).
Ŝe najpierw człowiek zdolny jest do
2. Tulving pamięć proceduralną rozumie
rejestracji własnej przeszłości, a do-
nieco inaczej niŜ we współczesnej
piero potem wiedzy na temat świata.
psychologii poznawczej (Kurcz, 1987).
U dziecka najpierw kształtuje się pier-
Według Tulvinga pamięć proceduralna
wotne Ja, a dopiero kiedy zaczyna ono
to umiejętność wykonywania róŜnych
odróŜniać siebie od świata, zaczyna
czynności, przy czym czynności te ro-
nabywać wiedzę na temat tego świata.
zumiane są jako zachowania celowe.
160
PSKCHOldGIA POZNANIA
JednakŜe juŜ dawno próbowano pokazać,
NiezaleŜnie jednak od omówionych wąt-
Ŝe niektóre, najbardziej skomplikowane
pliwości podział zaproponowany przez Tu-
oraz abstrakcyjne formy rejestrowane w
lvinga stanowi znaczny krok naprzód
pamięci
semantycznej
stanowią
w stosunku do magazynowej koncepcji pa-
uwewnętrznienie operacji wykonywanych
mięci. TuMng nie korzysta jedynie z inspi-
na poziomie konkretnym. Piaget (1977)
racji psychologicznych, ale odwołuje się do
przykładowo stwierdza, Ŝe abstrakcyjne
teorii ewolucji. Jest to krok we właściwym
operacje
logiczne
i
matematyczne
kierunku, poniewaŜ pamięć to zjawisko
powstają w wyniku uwew-nętrznienia
zbyt złoŜone, by udało się je wyjaśnić tylko
operacji wykonywanych na rzeczywistych
i wyłącznie za pomocą koncepcji czysto
przedmiotach.
Operacje
logiczne
i
psychologicznych.
matematyczne
przypominają
funkcjonalnie pamięć proceduralną - mają
4.3.3.
one charakter preskryptywny, a ich
Podział ze względu na formy przechowania
przebieg regulowany jest przez sztywny