W warunkach pewno�ci kierownicy zak�adaj�, �e
znaj� dok�adnie wyniki ka�dego wariantu rozwi�zania. W warunkach ryzyka
dzia�aj� tak, jak gdyby znali prawdopodobie�stwo wynik�w ka�dego wariantu.
W warunkach niepewno�ci prawdopodobie�stwa wynik�w nie s� znane. Syste-
my wspomagania decyzji (SWD) nabieraj� coraz wi�kszego znaczenia jako
�r�d�o odpowiednich informacji i analiz, na kt�rych kierownik mo�e oprze�
decyzje.
Skuteczni kierownicy nie czekaj� na pojawienie si� problem�w; aktywnie
poszukuj� problem�w i okazji. Jednym z wa�niejszych obszar�w odpowie-
dzialno�ci kierownik�w jest ustalenie, kt�rym problemom i okazjom powinni
po�wi�ca� ca�� swoj� uwag�. Do wa�nych dzia�a� kierowniczych nale��: wy-
najdywanie problem�w, wyszukiwanie okazji i rozwi�zywanie problem�w.
Chocia� najwa�niejszym z tych trzech proces�w jest wyszukiwanie okazji, jest
on najmniej rozumiany.
Cz�sto u�yteczne dla kierownika s� sformalizowane i racjonalne procedury
rozwi�zywania problem�w. Jeden z modeli opisuj�cych ten proces sk�ada si�
z czterech etap�w: l) definiowania, diagnozy i wykrycia �r�de� problemu.
2) opracowywania wariant�w rozwi�za�, 3) oceny tych rozwi�za� i wyboru
najlepszego, 4) wdro�enia wybranego rozwi�zania i �ledzenia procesu wdro-
�enia.
Chocia� kierownicy w trakcie codziennej dzia�alno�ci stykaj� si� ze znaczn�
liczb� trudnych sytuacji, nie wszystkie z nich wymagaj� sformalizowanego
procesu rozwi�zywania. Szeregowanie problem�w w kolejno�ci ich znaczenia
albo wyznaczanie priorytet�w i opracowywanie codziennych plan�w pracy
u�atwia kierownikom ustalenie, kt�re z nich wymagaj� natychmiastowej, pe�nej
uwagi.
W wyszukiwaniu okazji i problem�w oraz w rozwi�zywaniu problem�w
kierownicy powinni polega� w znacznym stopniu na wiedzy i energii podw�ad-
nych. To ma szczeg�lne znaczenie wtedy, gdy potrzebna jest akceptacja decyzji
przez podw�adnych w jej powodzeniu i gdy odgrywaj� oni du�� rol� w jej
wdro�eniu. Stopie�, w jakim kierownicy powinni podejmowa� decyzje wsp�l-
nie z podw�adnymi, zale�y od rodzaju problemu i od warunk�w, w kt�rych
s� one podejmowane.
Pytania kontrolne
1. Na czym polega r�nica mi�dzy planowaniem, dokonywaniem wyboru
i podejmowaniem decyzji?
2. Na czym polega r�nica mi�dzy decyzjami programowanymi i nieprogra-
mowanymi?
3. Na czym polegaj� r�nice mi�dzy decyzjami podejmowanymi w warunkach
niepewno�ci, pewno�ci i ryzyka? Dlaczego kierownicy przed podj�ciem
decyzji staraj� si� oszacowa� prawdopodobie�stwa?
4. Jakie techniki s� przydatne przy podejmowaniu decyzji programowanych
i nieprogramowanych?
5. Na czym polega zasadnicza r�nica mi�dzy wynajdywaniem problem�w
a wyszukiwaniem okazji?
6. Jakie trzy pytania powinien sobie zada� kierownik w obliczu problemu?
7. Opisa� cztery podstawowe etapy racjonalnego procesu rozwi�zywania pro-
blem�w.
8. Jakie s� propozycje Normana�R. F. Maiera w sprawie zwi�kszenia skutecz-
no�ci podejmowania decyzji przez kierownik�w?
9. Opisa� ograniczenia racjonalnego rozwi�zywania problem�w, wysuni�te
przez Herberta Simona.
143
6. Instrumenty planowania
i rozwi�zywania problem�w
Po zako�czeniu lektury tego rozdzia�u czytelnik powinien potrafi�:
1. Opisa� g��wne cechy teorii decyzji (TD).
2. Wymieni� i opisa� pi�� g��wnych etap�w rozwi�zywania problem�w we-
d�ug TD.
3. Opisa� najpopularniejsze metody TD i om�wi� problemy, do rozwi�zania
kt�rych najlepiej si� one nadaj�.
4. Om�wi� zalety i ograniczenia TD.
5. Om�wi� przeszkody w skutecznym wdra�aniu TD i sposoby ich przezwy-
ci�ania.
6. Wyja�ni�, dlaczego prognozowanie jest wa�nym elementem planowania
i podejmowania decyzji.
7. Wyja�ni�, w jaki spos�b i dlaczego opracowuje si� wykresy Gantta, wykresy
program�w, sieci PERT i CPM.
W ostatnich latach funkcjonowanie organizacji sta�o si� coraz bardziej
z�o�one i kosztowne. Wzros�a zatem trudno��, a jednocze�nie znaczenie przy-
gotowania przez kierownik�w skutecznych plan�w i decyzji. Opracowano wiele
metod i narz�dzi u�atwiaj�cych kierownikom planowanie i rozwi�zywanie
problem�w. W obecnym rozdziale opisujemy takie instrumenty.
Konkretnie zajmiemy si� metodami teorii decyzji (TD) i bada� operacyj-
nych. Terminy teoria decyzjil i badania operacyjne s� w Stanach Zjednoczo-
nych stosowane zamiennie. TD d��y do opisywania, rozumienia i przepowia-
dania zachowa� z�o�onych system�w sk�adaj�cych si� z istot ludzkich i przed-
miot�w. Celem TDjest dostarczanie dok�adnych informacji, na kt�rych mo�na
opiera� decyzje. S�u�� temu metody matematyki i nauk �cis�ych (stosowane
do konstrukcji modeli), kt�re prognozuj� zmiany w otoczeniu, przepowiadaj�
wyniki r�nych dzia�a� i oceniaj� te wyniki.
Nie b�dziemy tu zajmowa� si� technicznymi szczeg�ami metod TD.
Skoncentrujemy si� raczej na le��cych u ich pod�o�a za�o�eniach, na ich
mo�liwo�ciach i ograniczeniach. Rozdzia� niniejszy stara si� udzieli� odpo-
wiedzi na nast�puj�ce pytania: W jaki spos�b znajomo�� TD mo�e wyostrzy�
os�d kierownika? Do jakiego rodzaju problem�w poszczeg�lne metody naj-