5. ZWOLNIENIA GRUPOWE
A. PRZESŁANKI l TRYB ZWOLNIEŃ GRUPOWYCH
Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem może nastąpić także na podstawie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozmazywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz zmianie niektórych ustaw15. Następuje ono wówczas, gdy:
1) pracodawca dokonuje grupowego zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
2) następuje ogłoszenie jego upadłości lub likwidacji.
W pierwszym przypadku przepisy ustawy stosuje się, gdy wystąpią łącznie dwie przesłanki:
a) następuje zmniejszenie zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo techno-
14 Dz.U. Nr 24, póz. 123 z późn. zm.
15 Dz.U. z 1990 r. Nr 4, póz. 19 z późn. zm.
129
r
logicznymi, w tym także, gdy zmiany te następują w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego,
b) przyczyny te powodują konieczność jednorazowego lub w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące rozwiązania stosunków pracy z grupą pracowników obejmującą co najmniej 10% załogi w zakładach zatrudniających do l OOw pracowników, lub co najmniej 100 pracowników w zakładach zatrudniających powyżej 1000 pracowników. W drugim przypadku przepisy ustawy stosuje się z modyfikacjami wskazanymi w art. T ustawy.
Przepisy ustawy mają zastosowanie we wszystkich zakładach pracy, zarówno państwowych, spółdzielczych, jak i prywatnych, i odnoszą się do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (niezależnie od rodzaju zawartej umowy), spółdzielczej umowy o pracę, powołania i wyboru16. W ograniczonym zakresie odnoszą się także do pracowników mianowanych.
Dokonywanie na podstawie ustawy zwolnień grupowych następuje w szczególnym trybie17. O konieczności dokonania takich zwolnień pracodawca, na 45 dni przed zamierzonymi wypowiedzeniami stosunków pracy, zawiadamia na piśmie: zakładowe organizacje związkowe oraz rejonowy urząd pracy.
W piśmie skierowanym do zakładowej organizacji związkowej pracodawca powinien przekazać informacje:
a) o przyczynach uzasadniających zwolnienia,
b) o liczbie pracowników, których zamierza zwolnić,
c) o grupach zawodowych objętych zamiarem zwolnienia.
Po otrzymaniu zawiadomienia organizacja związkowa ma prawo:
1) żądać od pracodawcy przedstawienia informacji dotyczącej:
a) sytuacji ekonomicznej zakładu,
b) zamierzeń dotyczących poziomu i struktury zatrudnienia;
2) w terminie 14 dni przedstawić propozycje umożliwiające ograniczenie rozmiaru zwolnień (np. likwidacji godzin nadliczbowych, zatrudnienia w niepełnym czasie pracy, uruchomienia produkcji ubocznej).
Do propozycji tych pracodawca zobowiązany jest ustosunkować się w ciągu 7 dni. W terminie nie dłuższym niż 30 dni od zawiadomienia zakładowej organizacji związkowej pracodawca i zakładowa organizacja związkowa zawierają porozumienie dotyczące zasad postępowania przy zwolnieniach grupowych. W porozumieniu tym określa się:
a) kryteria doboru pracowników do zwolnienia,
16 Bliżej omawia rozwiązania przyjęte w ustawie L. Florek, Zwolnienia pracowników z przyczyn dotyczących zakładu pracy, Warszawa 1992.
17 Tryb ten omawia szczegółowo T. Grzegorczuk w artykule: Tryb postępowania w razie zwolnień grupowych, PiZS 1990, nr 7 -9.
130
b) kolejność i terminy wypowiedzeń,
c) ewentualne obowiązki pracodawcy niezbędne do rozstrzygnięcia innych spraw pracowniczych związanych ze zwolnieniem.
Jeżeli w zakładzie pracy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, pracodawca zawiera wspólne porozumienie ze wszystkimi organizacjami związ-ctrwymi. W razie niezawarcia porozumienia z powodu niemożności uzgod-nenia przez strony jego treści, zasady postępowania określa pracodawca " wydanym w tej sprawie regulaminie - uwzględniając ustalenia dokonane i organizacją związkową.
B. UŁATWIENIA W ZWALNIANIU PRACOWNIKÓW PRZY ZWOLNIENIACH GRUPOWYCH
Przy wypowiadaniu umów o pracę przy zwolnieniach grupowych z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych itd., pracodawcy nie "iażą przepisy dotyczące:
1) obowiązku indywidualnego uzasadnienia wypowiedzenia,
2) zachowania trybu przewidzianego w art. 38 k.p. (konsultacji związ-iowej), jeżeli wypowiedzenie następuje w ramach zawartego ze związkami zawodowymi porozumienia,
3) zakazu wypowiadania umowy o pracę przewidzianego w art. 41 k.p. oraz przepisach szczególnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie,
4) zakazu wypowiadania umów o pracę na czas określony i czas wykonania określonej pracy, które mogą być rozwiązane za dwutygodniowym wypowiedzeniem.