W rezultacie wyborcy maj�
bardzo ograniczony wyb�r; partie za� niewiele mog� zaoferowa� wi�kszo�ci
reprezentuj�cej polityczny �rodek, nawet w obliczu pr�nych kandydat�w trzeciego
stronnictwa. W jaki spos�b zatem mo�na zwi�kszy� r�norodno�� politycznych
dialog�w i opcji wyborczych? Bez �ywotnego i silnego systemu wielopartyjnego
trudno odpowiedzie� na to pytanie.
Istnieje jeszcze inny problem: Kto ma w�adz� oddzia�ywania na podejmowanie
decyzji? W socjologii toczy si� dyskusja pomi�dzy zwolennikami pogl�du o w�adzy
elit, kt�rzy dowodz�, �e ma�e elitarne grupy przemys�owc�w, wysokich
wojskowych oraz ich sprzymierze�c�w z przemys�u zbrojeniowego, a tak�e elity z
innych dziedzin w spos�b nieproporcjonalnie silny oddzia�uj� na wyniki wybor�w i
decyzje podejmowane na forum rz�du (Mills, 1956; Domhoff, 1990). a
zwolennikami bardziej pluralistycznej perspektywy, zgodnie z kt�r� �adna z
rywalizuj�cych ze sob� grup interes�w nic jest w stanie wp�yn�� na wybory i
decyzje polityczne. Postawy te wcale nie musz� by� przeciwstawne;
w rzeczywisto�ci obie uzmys�awiaj� nam istnienie powa�nego problemu. Elity
w�adzy, powi�zane formalnymi i nieformalnymi wi�zami (Domhoff, 1970, 1983;
Useem, 1980), wida� wyra�nie na wszystkich szczeblach w spo�ecze�stwie �
lokalnym, stanowym i narodowym. Nie s� one w stanie wp�ywa� na ka�d� decyzj�,
ani te� do tego nie d���. Mog� natomiast w spos�b nadmierny i cz�sto sekretny
wp�ywa� na podejmowane przez organa w�adzy najwa�niejsze decyzje, kt�re
korzystnie oddzia�uj� na kondycj� i zyski reprezentowanych przez nich firm.
Pluralizm w polityce r�wnie� istnieje, poniewa� zr�nicowana opinia publiczna oraz
wiele najrozmaitszych grup interes�w tak�e oddzia�uj� na to, jakie decyzje si�
podejmuje. Prawdziwym problemem jest natomiast to, jak silny wp�yw maj� elity i
czy nie jest on zbyt silny w obliczu podzia��w opinii publicznej i zr�nicowania
grup interes�w, a tak�e, czy mo�na co� z tym zrobi�. Dop�ki wyborcy zachowuj�
si� biernie, nie ma odpowiedzi na te pytania; a dop�ki kampanie wyborcze
prowadzone w �rodkach masowego przekazu b�d� bardzo kosztowne, ci, kt�rzy
p�ac� za nie � czy to cli�y, czy grupy interes�w � b�d� cz�sto podejmowa�
stronnicze decyzje, nie maj�ce nic wsp�lnego z interesem publicznym.
Kolejnym problemem jest sprawa centralizowania w�adzy. Coraz wi�cej funduszy
na lokalne i stanowe programy � szkolnictwo, opiek� spo�eczn�, wi�zienia, opiek�
zdrowotn� � pochodzi od rz�du federalnego, co daje mu prawo do prowadzenia
polityki i podejmowania wielu decyzji za rz�dy lokalne i stanowe. Tendencja ta
oznacza centralizacj� w�adzy, coraz bardziej oddalonej od potrzeb lokalnych, ale
jednocze�nie r�wno rozdzielaj�cej pomoc rz�dow� i nie dopuszczaj�cej do
nadmiernych ogranicze� ze strony w�adz lokalnych i stanowych. Co jest gorsze?
Nier�wne, a co za tym idzie niesprawiedliwe traktowanie ludzi na szczeblu
lokalnym, czy te� centralizacja w�adzy na szczeblu og�lnokrajowym? Jest to
problem nie tylko przesuwania si� w�adzy na szczebel federalny (poniewa� �ci, co
p�ac� rachunki, ��daj� tak�e rozlicze�"), ale r�wnie� � na tym�e szczeblu �
rosn�ce znaczenie w�adzy wykonawczej. Kongres coraz cz�ciej reaguje na
inicjatywy prezydenta i g��wnych doradc�w, zamiast prowadzi� w�asn� polityk�.
Podobnie s�downictwo staje si� coraz bardziej konserwatywne w interpretowaniu
konstytucji, cho� wiele z tego, co si� w niej znajduje, jest wynikiem poprawek
wprowadzonych w ostatnich dziesi�cioleciach (tendencja ta mo�e zosta�
zahamowana w najbli�szej przysz�o�ci). Problem polega wi�c na tym, �e poniewa�
w�adza wykonawcza jest inicjatorem wi�kszo�ci kluczowych akt�w prawnych, a
Kongres jedynie reaguje, b�d�c r�wnocze�nie pod presj� opinii publicznej i
poszczeg�lnych grup interes�w, podejmowanie decyzji coraz
148
procent, jaki stanowi� podatki w produkcie krajowym brutto
w krajach OECD
Turcja
USA
Japonia
Australia
Portugalia
Szwajcaria
Hiszpania
Kanada
Finlandia
W�ochy
Grecja
Wielka Brytania
Niemcy
Nowa Zelandia
Irlandia Austria
Luksemburg
Francja Belgia
Holandia
Norwegia
Dania
Szwecja
Ry�. 9.2. Dochody rz�d�w z podatk�w (dane za rok 1987)
cz�ciej spoczywa na jednym tylko cz�owieku � prezydencie oraz na jego
doradcach. Wynikiem tego jest wi�ksza koncentracja w�adzy.
Ostatnim dylematem systemu rz�dzenia w Ameryce jest ambiwalencja
postanowie� rz�dowych. Amerykanie p�ac� stosunkowo niskie podatki, faktycznie
najni�sze ze wszystkich kraj�w uprzemys�owionych (z wyj�tkiem Turcji, kt�ra, jak
wiadomo, nie jest zbyt nowoczesnym krajem); jednocze�nie w�tpimy w to, �e rz�d
mo�e skutecznie wype�nia� swoje funkcje. Tymczasem rz�dy rywali Ameryki w
znacznym stopniu ingeruj� zar�wno w sfer� �ycia spo�ecznego (z wyj�tkiem
Japonii), jak i ekonomicznego, koordynuj�c
149
polityk� w obu tych dziedzinach. Wykorzystuj� one dochody z podatk�w do
redystrybucji posiadanego maj�tku (znowu z wyj�tkiem Japonii, a tak�e Francji) i,
co wa�niejsze, do pobudzania rozwoju technologii i tworzenia si� kapita�u w
wybranych dziedzinach gospodarki. Stany Zjednoczone nic prowadz�
skoordynowanej polityki gospodarczej; pozostaj� tak�e w tyle w por�wnaniu z
innymi krajami (z wyj�tkiem mo�e Anglii), je�li idzie o wykorzystywanie wp�yw�w z
podatk�w na subsydiowanie technologii i powi�kszanie kapita�u w kluczowych
ga��ziach przemys�u (jedynym wyj�tkiem jest tu przemys� obronny). Bez takich
subsydi�w przemys� ameryka�ski staje si� mniej konkurencyjny, ale �eby zwi�kszy�
jego konkurencyjno��, trzeba podnie�� podatki � a tej strategii Amerykanie s�
generalnie przeciwni, nawet mimo zagro�enia ich dobrobytu przez �wiatow�
konkurencj� gospodarcz�.
Takie s� niekt�re problemy stoj�ce przed ameryka�skim rz�dem; na ten temat
ka�dy z nas ma wyrobione zdanie. Powinni�my jednak ponownie przemy�le� swoje
opinie, bior�c pod uwag� nie tylko w�asny punkt widzenia, ale tak�e wymagania,
kt�re powinno spe�nia� nowoczesne pa�stwo, oraz tendencje wyst�puj�ce w
�wiatowym systemie ekonomicznym.
SYSTEM EDUKACJI
Dlaczego edukacja jest tak powszechna
Edukacja sta�a si� jedn� z najwa�niejszych instytucji dopiero wraz z rozwojem
industrializacji b�d� te�, co jest obecnie cz�stym zjawiskiem, dzi�ki zgodnym
wysi�kom rz�d�w kraj�w zar�wno rozwini�tych, jak i tych zacofanych
gospodarczo, zmierzaj�cych do rozwoju industrializacji poprzez masowe
kszta�cenie. Jednak przez wi�ksz� cz�� naszej historii edukacja mia�a charakter
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczaÄ Ci coraz lepsze usĹugi. By mĂłc to robiÄ prosimy, abyĹ wyraziĹ zgodÄ na dopasowanie treĹci marketingowych do Twoich zachowaĹ w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam czÄĹciowo finansowaÄ rozwĂłj Ĺwiadczonych usĹug.
PamiÄtaj, Ĺźe dbamy o TwojÄ prywatnoĹÄ. Nie zwiÄkszamy zakresu naszych uprawnieĹ bez Twojej zgody. Zadbamy rĂłwnieĹź o bezpieczeĹstwo Twoich danych. WyraĹźonÄ zgodÄ moĹźesz cofnÄ Ä w kaĹźdej chwili.