Pateryk kijowsko-pieczerski z XIII w. ukazał się drukiem w XVII w. Jego wy-dawcą i tłumaczem był metropolita kijowski (od 1647) Sylwester Kossow. ( Historia literatury rosyjskiej, praca zbiorowa pod redakcją M. Jakóbca, Warszawa 1976, t. I, s. 46).
226. Woal, welon — grecki aer, starosłowiański wozduch, jest to określenie na okrycie pateny (diskosa) i kielicha.
227. Panagija — mała ikona noszona na piersiach przez biskupa; najczęściej jest to wizerunek Chrystusa lub Matki Boskiej. (Św. Jan Chryzostom, op. cit., a. 36).
228. Iwanica, miasto nad rzeczką Smoszą, 30 wiorst od Pryluki (Słownik geogr., op. cit., t. III,- s. 311).
229. Może chodziło o podatek podymny.
230. Prawdopodobnie chodzi o kniazia Chiłkowa. (Zob. M. Rybak, op. cit., s. 113).
231. Car Aleksy Michajłowicz Romanów — zob. komentarz 11.
232. Nikon — zob. komentarz 75.
233. W maju 1654 r. wojska rosyjskie ruszyły przeciw Rzeczypospolitej. Armią skierowaną na Litwę dowodził sam car Aleksy. (L. Kubala, Wojna moskiewska. Szkice historyczne. Seria 3, Warszawa—Kraków 1910, s. 51).