Nie wiem, co w ni¹ wst¹pi³o. Zawsze by³a tak¹ s³odk¹, pos³uszn¹
dziewczynk¹.
—
26
NA BAKIER Z JEDZENIEM
— Znowu nie bêdê spa³a ca³¹ noc. Czy to mo¿e byæ nasza córeczka, —
naj³adniejsze, najm¹drzejsze, najbardziej kochaj¹ce dziecko na œwiecie,
marzenie ka¿dej matki? Mia³a zawsze dobre stopnie, grzecznych kole-
gów i kole¿anki. Nigdy nie by³o z ni¹ ¿adnych problemów. Zupe³nie nie
wiem, co robiæ.
Rozdzia³!!
PRZEDE WSZYSTKIM ZROZUMIEÆ
Czym s¹ zaburzenia ³aknienia? Sk¹d siê bior¹? Jak siê zaczynaj¹? Czy
s¹ czymœ nowym w naszej kulturze? Komuœ, kto z ich powodu nie
cierpia³, musz¹ siê wydawaæ dziwaczne i przera¿aj¹ce. W jaki wiêc
sposób mog¹ je zrozumieæ rodzice?
W nastêpnych rozdzia³ach bêdziemy rozwa¿ali zagadnienia anoreksji,
bulimii i wewnêtrznego przymusu jedzenia, ale zacz¹æ nale¿y od tezy
podstawowej, która brzmi: Zaiurze_nja w ³_aknjje_niu roz-
wijaj¹ s_i ê__w_t?dj^z^djy^e^z^ejn_e_j_^^gj., cj^a?a s t ajj|"
p sy chTczny c h
KONCENTRACJA NA JEDZENIU
Dlaczego oœrodkiem czyjegoœ zainteresowania staje siê w³aœnie jedze-
nie, a nie coœ innego? Czy jedzenie nie jest po prostu paliwem napêdza-
j¹cym nasze cia³a? I tak, i nie. Gdy spojrzymy na to szerzej, zobaczymy,
¿e nasza kultura wyposa¿y³a jedzenie w rozmaite znaczenia i funkcje —
bardziej i mniej subtelne.
Jedzenie mo¿e byæ oznak¹ mi³oœci. Kiedy matka mówi do dziecka:
„Zrobi³am d¿rsiaj"przepyszny obiad. Dok³adnie taki, jak lubisz, — spfc,
cjalnie dla ciebie" — czy to nie jest wyraz mi³oœci?
28
NA BAKIER Z JEDZENIEM
Jedzenie mo¿eby?oz.najkj^|gzL_WiêŸ zaczyna siê w dniu, kiedy dziec-
ko przychodzi na œwiat. Trzymaj¹c noworodka w ramionach, matka
karmi go piersi¹ czy butelk¹, patrzy mu w oczy, a on obserwuje jej
twarz. Dziecko z wolna zaczyna rozumieæ, ¿e ona jest wprawdzie kimœ
innym ni¿ ono, ale kimœ, od kogo jest ca³kowicie zale¿ne. W jakiej
sytuacj|_kszta³tuje~siêia pierwszaw: ¿yciu wiꟗpodczas karmienia^
Jedzenie mo¿&hyæ pocieszenieni- Kiedy dziecko rozcina sobiejcolano
przewracaj¹c siê-na rowerze, có¿ robi matka po opatrzeniu i obanda¿o-
waniu skaleczenia? Daje mleko i ciasto. A kiedy syn wraca z p³aczem ze
szko³y, przezywany przez kolegów? Mama na pocieszenie kupuje lody.
A kiedy dziecko zostaje zagonione do ³ó¿ka przez z³oœliwego wirusa,
mama podaje gor¹cy rosó³.
Skojarzenie jedzenia z matczynym pocieszeniem tak dalece zadomo-
wi³o siê we wspó³czesnej kulturze, ¿e sprytni handlowcy nie omieszkali
na tym zarobiæ. W cukierniach reklamuje siê wypieki o nazwie "Cudeñ-
ka mamusi". Czy rozdra¿niony, smutny albo zdenerwowany klient mo-
¿e siê oprzeæ pokusie, widz¹c „Cudeñka mamusi" na wystawie? Tak jak
bêd¹c dzieckiem znajdowa³ pociechê u mamy w podanych przez ni¹
przysmakach, tak i teraz mo¿e siêgn¹æ po wypieki. Wydaje siê, ¿e na to
liczy w³aœciciel cukierni.
Przypadek Jackie, która cierpi na bul imiê i w objadaniu siê znajduje
ukojenie, mo¿e tu byæ znamiennym przyk³adem. Podczas sesji terapeu-
tycznych Jackie dowiaduje siê, ¿e powodem jej objadania siê s¹ stresy.
W sytuacjach napiêcia jedzenie stanowi formê zaspokojenia emocjonal-
nego. Kiedy ma chandrê, czuje siê nic nie warta i przez nikogo nie
kochana, objada siê, aby wype³niæ pustkê, która wcale nie ma charakteru
fizycznego. Nie potrafi nawet powiedzieæ, czy naprawdê czuje g³ód.
Wpycha w siebie olbrzymie iloœci jedzenia, by st³umiæ cierpienie, nad
którym nie potrafi zapanowaæ. Ob¿arstwo, po którym nastêpuje wywo-
³ywanie wymiotów, — pozwala jednoczeœnie zjeœæ ciastko i je zacho-
waæ — ca³kiem dos³ownie. Jedzenie ³agodzi cierpienia emocjonalne, ¹_
przeczyszczanie daje otuchê, ¿e nie ca³e poch³oniête po¿ywienie zamie-
ni siê w t³uszcz. Jackie ³agodzi swoje cierpienie, zaspokajaj¹c zastêpczo
potrzeby emocjonalne wielk¹ iloœci¹ po¿ywienia, a nastêpnie przeczy-
szczaj¹c siê odzyskuje w³adzê nad swoim cia³em. Wielu cierpi¹cych na
bulimiê twierdzi, ¿e przeczyszczenie daje im coœ wiêcej ni¿ tylko wy-
PRZEDE WSZYSTKIM ZROZUMIEÆ
29
zbycie siê poczucia winy z powodu ob¿arstwa— przynosi tak¿e poczu-
cie ulgi i czystoœci! Je¿eli kiedykolwiek czuliœcie siê Ÿle i zdarzy³o wam
siê zwymiotowaæ, to prawdopodobnie doœwiadczyliœcie podobnego
uczucia.
Jedz^nie_b)GKa-PEzyJ?mnoœci¹i rozrywk¹. W jaki sposób ludzie do-
roœli obchodz¹ urodziny, ciesz¹ siê z awansu lub po prostu spêdzaj¹
przyjemny, sobotni wieczór po pracowitym tygodniu? Przy œwietle
œwiec i suto zastawionym stole w eleganckiej restauracji. Dzieci wzra-
staj¹c kojarz¹ wiêc jedzenie z uroczystoœciami i radosnymi wydarzenia-
mi: tortem urodzinowym, przyjêciami, wyszukanymi potrawami na
wigilijnym stole.
Nie ma niczego z³ego w dobrym jedzeniu, spo¿ywanym w atmosferze
spokoju i odprê¿enia. Jednak w wypadku zaburzeñ w przyjmowaniu
pokarmów te normalne skojarzenia zamieniaj¹ siê w obsesjê. Kiedy
matka mówi: „Przygotowa³am ten obiad specjalnie dla ciebie", mo¿e to
wyra¿aæ coœ wiêcej ni¿ tylko matczyn¹ mi³oœæ. Zdaniem niektórych
psychologów dziecko potrafi odebraæ tê informacjê jako formê przymu-
su. Mo¿e je odczytaæ w ten sposób (mniejsza o to, czy zgodnie z intencj¹
matki): kochaj mnie; przygotowa³am ten obiad specjalnie dla ciebie,
¿ebyœ mnie kocha³; zjedz go, poka¿, ¿e mnie kochasz! To z kolei mo¿e
byæ zinterpretowane nastêpuj¹co: „Matka w ten sposób chce mn¹ rz¹-
dziæ, dusi mnie swoj¹ mi³oœci¹". Dziecko chce i potrzebuje matczynej
mi³oœci, a jednoczeœnie ³aknie pewnej autonomii. Dorasta wiêc w atmo-
sferze zamêtu uczuciowego wywo³anego myœl¹: „Wiem, ¿e mama mnie
kocha, ale gdyby mnie naprawdê kocha³a, nie kaza³aby mi tego udowad-
niaæ przymuszaj¹c do jedzenia".
KONCENTRACJA UWAGI NA CIʯARZE CIA£A
Podobnie jak po¿ywienie, tak¿e i waga cia³a mo¿e staæ siê Ÿród³em
obse^ wnikaj¹cej ^ez¹sjjokojgnych potrzeb emocjonalny_ch. Oczy-
wiœæieTwaga ma œcis³y zwi¹zek z jedzeniem, jednak w kontekœcie zabu-
rzeñ jest czymœ wiêcej ni¿ tylko konsekwencj¹ iloœci spo¿ytych pokar-
mów i zu¿ytych (lub nie) kalorii. Waga œwiadczy tak¿e o wymiarach
cia³a i figurze. Podobnie, jak robiliœmy to zjedzeniem, musimy siêgn¹æ
do oczywistego, bezpoœredniego znaczenia wagi cia³a, by zrozumieæ,
dlaczego u ludzi z zaburzeniami ³aknienia staje siê ona obsesj¹.
30
NA BAKI ER ZJEDZENIEM
Zacz¹æ nale¿y od ogólnej refleksji nad rol¹, jak¹ odgrywa ciê¿ar cia³a
w relacjach z innymi ludŸmi i jak wp³ywa na kszta³towanie siê naszego
wizerunku w naszych w³asnych oczach. Na przestrzeni XX wieku za-
czêto odnosiæ wagê cia³a kobiety do wzorców lansowanych przez media
— w szczególnoœci kino, telewizjê i reklamê. W latach dwudziestych
moda na kobiety o pe³nych kszta³tach ust¹pi³a miejsca sylwetkom ko-
œcistym, o p³askich piersiach. W latach trzydziestych i czterdziestych,
kiedy Ameryka wysz³a z depresji, a pieni¹dze i ¿ywnoœæ sta³y siê ³atwiej
osi¹galne, wymiarom kobiecego idea³u przyby³o kilka centymetrów.
W latach piêædziesi¹tych do rangi wzorca uros³y kobiety o bujnych
kszta³tach, jak Marylin Monroe, Jayne Mansfield, czy Esther Williams.
Jednak w latach szeœædziesi¹tych, podobnie jak wiele innych rzeczy
w tej prze³omowej dekadzie, uleg³o to zmianie. Wiêkszoœæ popularnych