Pwv + t) > PM), to groźba potencjalnego jortu już nie istnieje i nie oddziałuje na postępowanie firmy monopolistycznej, efekcie monopol ustala cenę maksymalizującą zysk (tj. PM) i mamy do czynienia ze idardową analizą gospodarki zamkniętej.
Opisane zmiany w wielkości produkcji monopolu, w zależności od poziomu cła Milowego, można wyraźniej przedstawić za pomocą rys. II.513.
Podnoszenie cła r od 0 do PP-PW powoduje wzrost produkcji z Qf do QP. Przy cle owadzającym cenę światową do poziomu ceny prohibicyjnej (Pp) następuje całkowite eliminowanie importu. Dalsze podnoszenie cła, w przeciwieństwie do wolnej konkuren-zmniejsza stopniowo wielkość produkcji krajowej z QP do QM, Cło podnoszące cenę na iku krajowym, powyżej poziomu równowagi monopolu {PM), nie ma już żadnego ływu na wielkość krajowej produkcji, konsumpcji i cen.
Tak więc jeden z klasycznych argumentów na rzecz wprowadzania cła, mówiący Dchronie krajowej produkcji i zatrudnienia, może nie mieć znaczenia w sektorze
Helpman, Krugman (1989), s. 30.
Rysunek II.S. Zmiany wielkości produkcji w sektorze zmonopolizowanym w zależności Mi poziomu cła importowego
zmonopolizowanym. Stosowanie średnich (wysokich) ceł może w tej sytuacji jedynie zwiększać zyski monopolu, ograniczając jednak wielkość krajowej produkcji (i zatrudnienia). Uwzględnienie tego wniosku może mieć szczególne znaczenie przy analizie gospodarek w procesie transformacji, w których skala „odziedziczonej" po poprzednim systemie monopolizacji, była z reguły bardzo duża.
2.2. Analiza skutków protekcji przy monopolizacji sektora importowego — w ramach równowagi ogólnej
W tym punkcie pracy zostaną przedstawione zmiany produkcyjne, konsumpcyjne i dobrobytowe, wywoływane protekcjonistyczną polityką handlową w gospodarce zmonopolizowanej, a także bardziej prawdopodobne procesy odwrotne, tzn. konsekwencje liberalizacji handlowej w gospodarce autarkicznej.
Załóżmy, podobnie jak zazwyczaj, że w gospodarce wytwarza się jedynie dwa dobra. Dobro C, w którym kraj ma przewagę komparatywną, oraz dobro przemysłowe F, które jest wytwarzane tylko przez jednego krajowego monopolistę (przy niewystępowaniu korzyści skali produkcji), analogicznie jak w analizie równowagi cząstkowej. Zmiany wywołane wprowadzeniem polityki protekcjonistycznej zostały przedstawione na rys. JJ.6.
Narys. II.6. mały kraj ma przewagę komparatywną w produkcji dobra C, jeżeli relacja cen światowych (terms od trade) jest równa Pw. Dzieje się tak, ponieważ przy liberalnym handlu kraj taki (z założenia) ma relacje cen krajowych równe terms of trade, tj.
\PW = (j \ w tej sytuacji równowaga produkcyjna ukształtuje się w punkcie T,
a konsumpcyjna w punkcie Kjt znajdującym się na krzywej obojętności If. Kraj ten eksportuje zatem wielkość DT dobra C w zamian za DKf dobra F według terms of trade
(T). - - . .-,1.. ,-,:„ .
"6T
Rysunek II.6. Analiza, w ramach równowagi ogólnej, zmian w polilyce handlowej w malej gospodarce zmonopolizowanej
Wprowadzenie „średnich" ceł spowoduje stopniowe zwiększanie produkcji oraz niejszenie importu dobra F. Przy cle prohibicyjnym (odpowiadające różnicy PP-PV, ,y analizie w ramach równowagi cząstkowej) gospodarka nie importuje już wcale dobra znajduje się w równowadze autarkicznej (punkt A) na krzywej obojętności IA. Jednak itencjalnie) monopolistyczny producent krajowy zachowuje sie tak, jak gdyby nadal stępowała doskonała konkurencja i w efekcie równowaga autarkiczna jest osiągnięta punkcie A, w którym MRT = MPS. Nowa relacja cen autarkicznych jest niższa niż terms
PAI PWI
trade, czyli: P* = ?c < rc / = P*.
', gdzie; PM = PcLM < PA = Pc LA < PcLw = ?*? Prosta względnych cen nie jest tu
'"F "F "F
rczna do krzywej możliwości produkcyjnych. Występuje więc niewłaściwa alokacja
sobów czynników produkcji, wywołana „sztucznym" ograniczeniem podaży dobra i względną „nadprodukcją" dobra C.
Oczywiście, ponieważ nie występuje import dobra F (ani eksport C), to punkt wnowagi produkcyjnej AM jest równocześnie punktem równowagi konsumpcyjnej.
64
ce krajowej występowały ceny światowe dla konsumentów, to równowaga konsumpcyjna byłaby osiągnięta w punkcie KM.
A zatem wprowadzając protekcję celną w gospodarce (potencjalnie) zmonopolizowanej można oczekiwać, że wystąpią „podwójne" straty dobrobytowe. Po pierwsze, wprowadzenie ceł średnich pozbawi gospodarkę standardowych korzyści z wymiany międzynarodowej. Odzwierciedleniem tego będzie przesunięcie się równowagi konsumpcyjnej z ^na krzywej /r do punktu A na niższej krzywej obojętności (IA). Po drugie, dalsze podnoszenie taryf (stosowanie ceł „wysokich") powoduje dodatkowe straty dobrobytowe, wywołane narastaniem monopolizacji gospodarki i zmniejszeniem się poziomu konkurencyjności w gospodarce. Odzwierciedleniem tej drugiej straty będzie przejście z punktu A do równowagi w punkcie AM (lub KM, gdyby ceny dla konsumentów nie uległy zmianie).
Pozornie oczywiste wnioski, wynikające z tej analizy, mogą być zmodyfikowane, jeżeli występują korzyści skali produkcji w dużym kraju i konkurencja oiigopolistyczna na rynku międzynarodowym. Te zagadnienia zostaną wyjaśnione przy omawianiu tzw. naukowej taryfy celnej oraz strategicznej polityki handlowej.