Podczas gdy w latach
trzy dziestyćFBezroBótaT często odwiedzali kino, obecnie spędzają
czas głównie oglądając telewizję.-Lójś^i;e_dojcina_byjo pretekstem
do wyjścia z domu i zarazem oglądaniem fantazji .odrywających
03 smutnej rzeczywistości. Telewizja wnosi do domjiprzynębiający
"i przerażający świat, w dodatku pełen atrakcyjnych towarów, na
l które bezrobotni nie mogą^ sobie pozwolić32. Badania budżetów
|czaśu~osób będących "długo w stanie bezrobocia, prowadzone
l w Anglii, wskazują, że osoby te spędzają w domu znacznie więcej
|czasu niż poprzednio. Oglądają telewizję, zajmują się domem,
a rzadko wychodzą by uczestniczyć w rozrywkach lub życiu
towarzyskim33. To zmniejszanie aktywności wyjaśnia się zarówno
brakiem pieniędzy, jak i sytuacją dewianta34, w jakiej znajdujesię
bezrobotny, a także postrzeganiem przez bezrobotnych opinii
innych ludzi o nich i stresem psychicznym związanym z brakiem
zatrudnienia35.
Pogłębiający się niedostatek, izolacja społeczna, niemożność znalezienia nowego zatrudnienia, zależność od innych, upokorzenia, poczucie obniżenia statusu i zamknięcia w domu pogarszają samopoczucie psychiczne. Zwiększają bowiem niepokój o przyszłość, rozdrażnienie, poczucie bezradności, obniżają samoocenę. Niektórzy autorzy piszą o zmniejszaniu szacunku dla siebie36, a inni o tym, że długotrwale bezrobotny nie lubi swego trybu życia, a przez to nie lubi siebie37.
Na samopoczuciebezrobotnego silnie wpływająjego wyobrażenia o tym, jak ińhi^ó~postrzegą|ą_i oceniają. Te wyobrażenia wywołuj ą częslo~poćz"ióćie" napiętnowania. Należy tu zaznaczyć,
31 P. Kelvin, J. E. Jarret, Unemployment..., op. cit., s. 67-69.
32 Ibidem, s. 70.
33 J. Naylor, B. Senior, Incompressible..., op. cit.
34 Dewiant — osoba odchylająca się od normy lub norm powszechnie akceptowanych w danym społeczeństwie. Jeśli normą jest praca zarobkowa, to zdolny do pracy bezrobotny może być uważany za dewianta. 3j M. Szylko-Skoczny, Bezrobocie..., op. cit.; J. Naylor, B. Senior, Incompressible..., op. cit.
36 S. Fineman, White Collar..., op. cit., s. 47.
37 P. Kelvin, J. E. Jarret, Unemployment..., op. cit., s. 76.
17
że pod tym względem odmienna (i gorsza) jest sytuacja bezrobotnego wśród zatrudnionej większości niż bezrobotnego w miejscowości, gdzie prawie wszyscy są pozbawieni pracy.
Wiedza o faktycznym postrzeganiu bezrobotnych przez znajomych, przez pracodawców, przez pracowników urzędów ich obsługujących i ogólnie przez „społeczeństwo" jest bardzo ograniczona, gdyż w zasadzie nie ma odpowiednich badań empirycznych, a zwłaszcza dotyczących tego, co „zwykli ludzie" myślą o bezrobotnych38. Badania z lat siedemdziesiątych wskazują, że bezrobotni w Anglii często mieli poczucie napiętnowania (np. zastanawiali się, co myślą o nich sąsiedzi i nie chcieli, żeby na ich dzieci „spoglądano z góry" z tego powodu, że mają w szkole bezpłatne posiłki)39. Wszyscy pracownicy umysłowi (kierownicy i specjaliści) badani przez Finemana mieli poczucie piętna z powodu swego bezrobocia, co łączyło się u nich ze wstydem, poczuciem degradacji i niższości40. Bezrobotni ciągle spotykają się z podejrzeniami o wyłudzanie zasiłków bądź o niechęć do podjęcia pracy itp., zarówno w mediach41, jak w instytucjach wypłacających zasiłki, zaś pracownicy tych instytucji mogą być przez nich postrzegani jako przedstawiciele społeczeństwa. Bezrobotni zawdzięczają swoje przekonania o tym jak są postrzegani w społeczeństwie mediom, które operują dwoma stereotypami. Przedstawiają bezrobotnego albo jako wyłudzającego zasiłki, którego trzeba zmusić do pracy, albo jako ofiarę, której trzeba na wszelkie sposoby pomagać. Można przypuszczać, że postawy większości ludzi wobec bezrobotnych mieszczą się pomiędzy tymi skrajnościami i są raczej ambiwalentne42.
Są pewne dowody na to, że pracodawcy niechętnie zatrudniają bezrobotnych, chociaż w okresach wielkiego bezrobocia większość z nich stanowią zwolnieni grupowo lub tacy, którzy odeszli na własne żądanie, a nie ludzie usunięci z pracy za jakieś przewinienia. Mimo to, pracodawcy utożsamiają bezrobotnych z niepunkrualnymi,
38 Ibidem, s. 77, 96.
39 Ibidem, s. 120.
40
S. Fineman, White Collar..., op. cit., s. 136.
41 Media to środki masowego przekazu: prasa, radio i TV.
42 Ambiwalentne to znaczy dwuwartościowe - zarazem pozytywne i negatywne. Por. P. Kelvin, J. E. Jarret, Unemployment op cit , s. 120-127.
18
źle pracującymi i kłótliwymi pracownikami, bo takich sami najczęściej zwalniają43.