Wiele osób zgodzi się ze mną, że inżynieria
jest całkiem sympatyczna, póki używamy jej do budowania
mostów i dróg. Ale niczym nie ograniczana inżynieria
wykorzystujÄ…ca nauki teoretyczne tworzy takie rzeczy, jak
bomby atomowe i potencjalnie szkodliwe urzÄ…dzenia. Lek przed
nią jest w pełni uzasadniony. Można jednak argumentować, że
szkodliwe wykorzystywanie inżynierii wynika z takiej organizacji
społeczeństwa, która temu właśnie sprzyja. Gdybyśmy wiedzieli
więcej na lemat rzeczywistości społecznej, moglibyśmy bardziej
ograniczać złe wykorzystanie naszej wiedzy. Z drugiej jednak
strony istnieje niebezpieczeństwo, że wiedzę o organizacji
społeczeństwa wykorzystamy do stworzenia jeszcze gorszych
rzeczy.
Co do tego — zdania sÄ… podzielone. Rozwój teorii i
zastosowanie metod badawczych zapewnia poszerzenie wiedzy
na lemat funkcjonowania rzeczywistości społecznej. Wiedza ta
— nawet w tak niedoskonaÅ‚ym ksztaÅ‚cie, jak obecnie — może
być wykorzystana przez inżynierię społeczną (Hunt, 19S5).
Przy czym nadajemy owej inżynierii inne nazwy — czasami
określamy ją mianem praktyki socjologicznej, kiedy indziej zaś
mianem socjologii klinicznej bÄ…dź stosowanej — ponieważ
określenie „inżynieria społeczna" wywołuje przykre skojarzenia.
Ale powinniśmy zdawać sobie sprawę, co owe łagodniejsze
określenia znaczą: jest to dążenie do konstruowania pewnych
rodzajów stosunków społecznych z użyciem koncepcji
teoretycznych oraz wyników badań. Podobnie jak w przypadku
każdej inżynierii, można ją wykorzystać zarówno w złych, jak i
dobrych celach — sprawÄ… wzglÄ™dnÄ… i rozmaicie definiowanÄ…
jest to, co złe, i to, co dobre. Tak więc nie należy traktować
naukowej socjologii jak sztuki tajemnej, ponieważ w istocie
rzeczy wykorzystujemy jÄ… do zmiany naszego codziennego
życia, a w przyszłości będzie służyć temu w jeszcze większym
stopniu.
Podsumowanie
1. Nauka jest ściśle uporządkowanymi zorganizowanym
dążeniem do zrozumienia świata w kategoriach pojęć
teoretycznych, wspartych starannie prowadzonymi
badaniami.
2. Teoria stanowi narzędzie rozumienia świata, charakteryzują
ja dwie podstawowe cechy: a) abstrakcyjność i uniwersalność
oraz h) sprawdzalność. Kiedy abstrakcyjne teorie zostają
zweryfikowane, wówczas następuje akumulacja wiedzy.
3. W socjologii teoria nie jest tak dobrze rozwinięta jak w
naukach przyrodniczych. Obecnie wyróżnić w niej można
cztery najważniejsze podejścia: a) funkcjonalne. które polega
na zrozumieniu, w jaki sposób zjawiska społeczne
zaspokajają potrzeby większych struktur społecznych, w
których funkcjonuj;): b) teorię konfliktu, która kładzie nacisk
na kontliktorodne skutki nierówności: c) teorie interakcji,
które zwracają uwagę na posługiwanie się gestami w
bezpośredniej komunikacji oraz w dostosowywaniu się ludzi
nawzajem do siebie:
i d) teorie utylitarne, w których podkreśla się rachunek kosztów
i zysków w dążeniu do osiągania celów.
4. Dane o świecie empirycznym są gromadzone w sposób
systematyczny zgodnie z zasadami metody naukowej. A oto
te zasady: a) określenie problemu badawczego, h)
sformułowanie hipotezy, c) zebranie danych, które w
socjologii uzyskiwane są za pomocą eksperymentu, badań
ankietowych, obserwacji bądź badań historycznych. d)
analiza danych i e) wyciąganie wniosków z uwzględnieniem
wiarygodności teorii, wcześniejszych badań bądź potrzeb
klienta. ,
5. Kiedy ludzie badajÄ… innych ludzi, pojawia siÄ™ subiektywizm,
który może być z pożytkiem wykorzystany przez naukę o
społeczeństwie, dając jej przewagę nad innymi dziedzinami
nauki, ponieważ tylko my posiadamy taką intuicyjną
znajomość badanego przedmiotu.
6. Wiedza socjologiczna w miarę je j gromadzenia może być
użyta do konstruowania i przekształcania stosunków
społecznych. Takie działania nic muszą wcale być wrogie
czÅ‚owiekowi — wrÄ™cz przeciwnie, można je podejmować w
imiÄ™ humanizmu. A zatem nauka i humanizm wcale nic muszÄ…
być wobec siebie w opozycji.
Rozdział 3
SYMBOLE I KULTURA
Życie społeczne regulowane jest przez systemy symboli, które dostarczają nam
instrukcji, jak postępować, wchodzić w interakcje i organizować się. U wielu zwierząt
tego rodzaju instrukcje znajdują się w genach komórek i dostarczają biologicznie
uwarunkowanych wskazówek zapewniających przeżycie. W pewnym stopniu odnosi
się to także do ludzi, ale owe biologiczne instrukcje są w tym przypadku uzupełniane,
a tak naprawdę nieustannie wypierane przez kody kulturowe, które dostarczają nam
niezbędnych wskazówek, jak poruszać się w przestrzeni, rozmawiać z innymi ludźmi,
wchodzić z nimi w określone związki i budować wielkie struktury współczesnych
społeczeństw. Ludzie pozbawieni symboli, czyli kultury, zginęliby, rozpadłby się także
świat, który znamy. I minio że symbole oraz instrukcje w nich zawarte mogą wydawać
się ciężarem, zwłaszcza we współczesnym świecie, w którym rewolucja informacyjna
wytwarza wciąż nowe systemy symboli i w którym nikt nie może uciec przed
rzeczywistością nasyconą znakami i symbolami (taką jak widzimy na zdjęciu powyżej),
to jednak bez nich nie wiedzielibyśmy, jak postępować, jak formować stosunki z
innymi ludźmi oraz jak żyć i tworzyć w strukturach współczesnego świata.
35
ÅšWIAT SYMBOLI
Ludzie, a do pewnego stopnia także niektóre zwierzęta, mają niezwykłe umiejętności, a
mianowicie potrafią przedstawiać świat, swoje doświadczenia i dosłownie wszystko
za pomocą arbitralnych znaków. Znaki te nazywamy symbolami wówczas, kiedy
ludzie uzgodnią między sobą, jaka jest zawartość znaczeniowa danego znaku i co on
przedstawia. Słowa, które w lej chwili czytasz, są znakami (czarne znaczki na stronie),
których znaczenie wspólnie ustaliliśmy; dlatego leż każde słowo jest symbolem. Słowa
zorganizowane są w zdania, akapity i rozdziały. Są one częścią zorganizowanego
systemu symboli.
To, co dotyczy języka, dotyczy niemal wszystkiego, do czego sięgniemy myślą. Flagi,