Ingerencja w konkurencyjny mechanizm podaży i popytu jest często nieefektywnym sposobem korygowania podziału dochodu. Pożądany podział można efektywniej osiągnąć wykorzystując do redystrybucji dochodu system podatkowy zamiast wąskiej ingerencji na pojedynczym rynku.
Gdyby społeczeństwa dla utrzymania optymalnego podziału dochodu zawsze wykorzystywały w odpowiednim zakresie redystrybucyjne opodatkowanie, to można by polegać na doskonałej konkurencji (gdyby taka dominowała), jeśli chodzi o najefektywniejsze sposoby rozwiązywania problemów typu co? i jak? Ta prawda stosuje się nie tylko do rozwiniętej gospodarki rynkowej, lecz także do gospodarki komunistycznej, typu rosyjskiego czy chińskiego.
Przedstawiając to ostrożne stanowisko, trzeba podkreślić, że jest to pogląd wysoce kontrowersyjny. Nie ma bowiem jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jak duży zakres ingerencji jest prawidłowy. A oprócz tego politycy zwykle wikłają obiektywną analizę. I w rzeczywistości można zobaczyć, że wszędzie rządy często ingerują w system cen.
Następujące przykłady świadczą o tym, że pewne rodzaje interwencji są niemal powszechne: lekarze często biorą wyższe opłaty od pacjentów bogatych niż biednych, dotując częściowo tych ostatnich z przychodów uzyskiwanych od pierwszych. Mleko i inne podstawowe artykuły żywnościowe są dotowane w niemal wszystkich krajach. Podstawowe wykształcenie jest powszechnie dostępne po wysoko dotowanych cenach. Czy dostrzegasz tu jakąś prawidłowość?
* * *
W ten sposób kończymy szczegółowe wprowadzenie do analizy popytu i podaży. Dodatek zawiera opis dalszych specyficznych zastosowań tej analizy. W następnych rozdziałach będziemy uważnie badać to, co kształtuje krzywe
38"
mikroekonomia, makroekonomia, utarg (przychód) całkowity, P x Q, popyt elastyczny, nieelastyczny, elastyczność = l,
ED = (% wzrostu 0/(% obniżki P), Es = (% wzrostu 0/(% wzrostu P), elastyczność podaży, popyt a wielkość popytu, przesunięcie krzywej a ruch wzdłuż krzywej,
poaazy i popytu, by się dowiedzieć, dlaczego niektóre krzywe kosztów są płaskie, niektóre zaś wznoszą się stromo, dlaczego pewne najniezbędniejsze dobra - jak na przykład woda - są tak tanie, a bezużyteczne diamenty tak drogie, oraz dlaczego konkurencyjne rynki prowadzą do efektywnej (choć niekiedy niesprawiedliwej) alokacji zasobów.
PODSUMOWANIE
A. Elastyczność popytu i podaży v
1. Mikroekonomia zajmuje się szczegółowo działaniem mechanizmu rynkowego. Analiza mikroekonomiczna boryka się z problemem, jak gospodarka na każdym z rynków rozwiązuje zagadnienia typu co, jak \ dla kogo. Krzywe podaży i popytu przedstawione w rozdziale 4 pokazują, co dzieje się na każdym z konkurencyjnych rynków.
2. Elastyczność podaży zależy od tego, co dzieje się z wielkością utargu całkowitego w wyniku spadku ceny. Popyt może być elastyczny, nieelastyczny lub o elastyczności = l, zależnie od tego, czy obniżka ceny zwiększa, zmniejsza czy pozostawia bez zmian utarg całkowity. Współczynnik elastyczności definiowany jest jako "procentowy wzrost ilości popytu podzielony przez procentową obniżkę ceny". Zależnie od tego, czy procentowy wzrost Q przewyższa procentowy spadek P, czy też jest od niego niższy, mamy ED > l lub ED < l zaś ED = l w przypadku pośrednim. Elastyczność jest liczbą niemianowaną, wynikającą ze stosunku wielkości procentowych, nie należy jej mylić z bezwzględnym nachyleniem krzywej, jak to pokazuje prezentowana wyżej tablica i wykresy.
3. Elastyczność podaży mierzy procentową reakcję wielkości produkcji dostarczanej na rynek przez producentów na wzrost rynkowej ceny P o dany procent.
4. Marshall podkreślał wpływ czynnika czasu na krzywą podaży, rozróżniając: (a) równowagę chwilową przy podaży sztywnej; (b) równowagę krótkookresową, gdy produkcja może się zmieniać w ramach ustalonych rozmiarów i liczby istniejących przedsiębiorstw i zakładów; (c) równowagę długookresową, gdy może nastąpić dostosowanie zarówno liczby przedsiębiorstw i zakładów, jak i wszystkich innych czynników do nowych warunków po stronie popytu.
B. Zastosowanie analizy podaży i popytu
5. Aparat krzywych podaży i popytu umożliwia badanie skutków przesunięć jednej z tych krzywych lub też równoczesnego przesunięcia obu. Przy stosowaniu tego aparatu powiniśmy unikać pułapki związanej z myle-
niem wyrażenia "wzrost popytu" (tj. przesunięcie całej krzywej popytu) z wyrażeniem mówiącym o "wzroście wielkości popytu" (tj. o ruchu wzdłuż nie pienionej krzywej popytu spowodowanym zmianą ceny).
6. Podatek wynoszący tyle a tyle dolarów na jednostkę jakiegoś dobra spowoduje przesunięcie punktu równowagi podaży i popytu. Ciężar podatku spadnie raczej na konsumentów niż na producentów, w takim stopniu, \v jakim popyt jest mniej elastyczny w porównaniu z podażą.
7. Tysiące czynników wpływa na cenę. Ale na rynku wolnokonkurencyj-nym działają one wyłącznie przez podaż i popyt. Na przykład koszty produkcji wpływają na konkurencyjną cenę tylko przez ich oddziaływanie na podaż i w żaden inny sposób.
8. Chociaż rząd zwykle wpływa na cenę działającą albo na podaż, albo na popyt, czasem wpływa na cenę i sprzedawaną (nabywaną) ilość przez ingerujące w działanie konkurencyjnych rynków ustalanie maksymalnych pułapów lub minimalnych progów. Wówczas podaż może nie równać się popytowi. Niektórzy producenci czy konsumenci chcieliby wówczas sprzedać lub kupić więcej, niż mogą przy określonej przepisami cenie. Wynikają z tego zniekształcenia i nieefektywności. Jeżeli te zakłócenia nie zostaną usunięte na drodze prawnej (przez racjonowanie itp.), to pojawią się zniekształcenia i czarny rynek.
9. Przypadkowe i arbitralne ingerencje w prawo podaży i popytu będą często prowadzić do nieefektywnego kształtowania się cen i nieefektywnej alokacji.