Tak wie˛c q rosńie
przy spadku stopy opodatkowania zaro´wno wskutek nieuniknionego wzrostu
(1–t), jak i prawdopodobnego wzrostu sp. Jednakz˙e ceteris paribus wzrost q, jak wynika z (3), obniz˙a PKB.
Oczywisćie, rzecznicy zmniejszenia obcia˛z˙enia podatkowego wtra˛caja˛ w tym
miejscu uwage˛, z˙e warunek ceteris paribus nie jest spełniony, gdyz˙ intencja˛
spadku t jest własńie zmiana owych warunko´w (w postaci oz˙ywienia inwestycji
prywatnych), najwaz˙niejszego niewa˛tpliwie elementu licznika (3). Jednakz˙e
wpływ zmniejszenia podatko´w na decyzje inwestycyjne jest co najmniej
wa˛tpliwy. Przedsie˛biorcy biora˛ – i musza˛ brac´ – pod uwage˛ nie ten czy inny
wskazńik, lecz ich ła˛czny wynik, przede wszystkim w postaci rentownosći
i rynku zbytu dla ich produkto´w.
Moz˙na wskazacńa wiele przypadko´w zmniejszenia podatko´w, ktoŕe nie
przyniosły wzrostu inwestycji prywatnych. Najlepszy przykład to okres rza˛do´w
Reagana, ktoŕy w imieniu supply side economics zmniejszył podatki. W USA
wspo´łczynnik t spadł z 16,7% w 1980 roku do 15,2% w 1990 roku, a wie˛c
o 1,5 punktu procentowego, natomiast udział inwestycji prywatnych w PKB
spadł w tym samym okresie z 17,2% do 14,9%, a wie˛c o 2,3 punktu. S
ŕedni
roczny wzrost IP w tym czasie wyniośł zaledwie 1,8% (Laski and Roemisch
2001).
W Niemczech, podobnie, podatki płacone z tytułu przedsie˛biorczosći i włas-
nosći w latach 80. spadły z ponad 35 do poniz˙ej 25%, a wie˛c o ponad 10
punkto´w (Flassbeck 1999). W tym samym czasie inwestycje prywatne wzrastały
tylko 2,2% sŕedniorocznie, jesĺi zas´ wykluczy sie˛ lata 1988–1991, ktoŕe juz˙ stały
46
Kazimierz Łaski
pod wpływem boomu zwia˛zanego z przybliz˙aja˛cym sie˛ zjednoczeniem Niemiec,
to w latach 1980–1987 inwestycje prywatne wre˛cz stagnowały (Laski 2001).
Wreszcie przykład Japonii w ostatnich latach wskazuje, z˙e nawet radykalne
zmniejszenie podatko´w nie jest w stanie oz˙ywic´ koniunktury, kiedy ogoĺna
sytuacja gospodarcza temu nie sprzyja. Wspo´łczynnik t spadł w Japonii z 17,4%
w 1989 roku do 8,6% w roku 1999, a wie˛c o 8,8 punkto´w procentowych (czyli
o połowe˛!). W tym samym czasie inwestycje prywatne spadały sŕedniorocznie
o 1,5% (Laski and Roemisch 2001).
Centralnym problemem polityki ekonomicznej Polski jest opracowanie strate-
gii pozwalaja˛cej na rozluzńienie bariery handlu zagranicznego, gło´wnego
czynnika ograniczaja˛cego wzrost gospodarczy. W polityce inwestycyjnej, a tak-
z˙e w przycia˛ganiu BIZ, konieczne jest stworzenie specjalnych bodzćo´w dla
przedsie˛wzie˛c´ proeksportowych oraz antyimportowych. Nierozsa˛dna jest kon-
tynuacja polityki podnosza˛cej realny kurs wymienny złotego, oparta na przy-
pływie kapitału zagranicznego, nie zasńa rzeczywistej sile gospodarki wyraz˙aja˛-
cej sie˛ w zdolnosći finansowania potrzeb importowych przez dostateczna˛
zdolnosćéksportowa˛. Aprecjacja waluty krajowej w obliczu znacznego deficytu
obroto´w biez˙a˛cych jest zjawiskiem sztucznym, pozbawionym zdrowych fun-
damento´w ekonomicznych i niosa˛cym groz´be˛ kryzysu walutowego. Nawoływa-
nie do wzrostu prywatnej stopy oszcze˛dzania jako metody rozwia˛zania tego
problemu nie tylko nie pomaga, lecz – jak staralis´my sie˛ wykazac´ – jest wre˛cz
szkodliwe.
Niekiedy rozpatruje sie˛ problem uzalez˙nienia gospodarki polskiej od nad-
wyz˙ki importowej wyła˛cznie w kategoriach finansowych. Jest to niewa˛tpliwie
waz˙ny punkt widzenia, gdyz˙ wyprzedaz˙ maja˛tku narodowego napotyka szybko
kres, skoro wszystko, co atrakcyjne dla cudzoziemco´w, zostało juz˙ sprzedane,
a dopływ kapitału – zwłaszcza w formie bezposŕednich inwestycji zagranicz-
nych – osia˛ga takz˙e w pewnym momencie stopienńasycenia. Zreszta˛ moz˙e sie˛
tak zdarzyc´ – i wydaje sie˛, z˙e w Polsce zachodzi własńie ten przypadek – z˙e BIZ
nie tylko nie rozwia˛zuja˛ problemu ograniczenia wzrostu przez bariere˛ handlu
zagranicznego, ale go wre˛cz pogłe˛biaja˛ przez zwie˛kszona˛ importochłonnosć´
gospodarki oraz przez netto odpływ dewiz w postaci rozdzielonych zysko´w
i innych manipulacji, ktoŕe z coraz wie˛ksza˛ siła˛ be˛da˛ sie˛ ujawniac´ w bilansie
płatniczym kraju.
Gospodarka opieraja˛ca jednostronnie swo´j rozwo´j na nadwyz˙ce importowej
napotyka wczesńiej lub poźńiej nie tylko na trudnosći finansowania swego
rozwoju, lecz takz˙e pozbawia sie˛ perspektywy stanie˛cia w przyszłosći na
własnych nogach. Na kro´tka˛ zas´ mete˛ import tzw. oszcze˛dnosći zagranicznych
oznacza w istocie rzeczy import bezrobocia. Wielokrotnie wyraz˙ano w literatu-
rze naukowej pogla˛d, z˙e samo otwarcie gospodarki dla bezposŕednich inwestycji
zagranicznych nie zaste˛puje długofalowej strategii rozwojowej (Rodrik 2000).
Rozdział I – W jaki sposób prywatne inwestycje określają prywatne oszczędności 47
Pogla˛d ten nie wywarł jednak dota˛d nalez˙nego wpływu na osŕodki decyzyjne
w Polsce.
Bibliografia
AMECO (Annual Macro Economic) Database, version April 2000, European
Commission, Directorate General Economic and Financial Affairs.
Bhaduri A., Laski K., Riese M. (1999), Effective Demand versus Profit
Maximization in Aggregate Demand/Supply Analysis: A Dynamic Perspective,
w: „Banca Nazionale del Lavoro, Quarterly Review”, wrzesien´, s. 281–293.
Burchard F. A. (1944), The Causes of Unemployment, w: „The Economics of
Full Employment”, Basil Blackwell, Oxford.
Brus W., Laski K. (1989), From Marx to the Market. Socialism in search of an
economic system, Clarendon Press, Oxford.
Countries in Transition 2000, Handbook of Statistics. Edited by The Vienna
Institute for International Economic Studies.
Economic Report of the President, Transmitted to the Congress, luty 2000
(http://w3.access.gpo.gov/eop/).
Flassbeck H., Brian H., Pierre J. and Robert L. (1997), Unemployment in Europe
and the US: Macroeconomics is the Key, „Internationale Politik und Gesel-
lschaft/International Politics and Society”, nr 4, ed. by Friedrich Ebert-
-Stiftung.
Flassbeck H. (1998), Reallöhne und Arbeitslosigkeit Eine einfache empirische
Widerlegung der neoklassischen Beschäftigungstheorie, „Diskussionspapier”,
nr 162, German Institute of Economic Research (DIW), Berlin, luty.
Flassbeck H. (1999), Was Hans Eichel nicht versteht, „Sueddeutsche Zeitung”,
29.10.
Flow
of
Funds
Accounts
of
the
United
States,
8
grudnia
2000
(http://www.federalreserve.gov./releases/Z1/Current/data.htm).
IMF (1999), World Economic Outlook, International Monetary Fund, Washing-