W p�niejszej ze swoich prac O. Halecki by� ostro�niejszy i wyra-
zi� przypuszczenie, �e misja W�odka mia�a charakter sonda�owy, badawczy39.
Za misj� W�odka mia�o przemawia� jeszcze to, �e w latach 1385-1386 trzykrot-
nie sta� na czele delegacji polskiej, prowadz�cej rokowania z Litwinami.
CjAfspomniany tu II zjazd w Sieradzu mia� zatem odegra� istotn� rol� w
omawianych wydarzeniach/. Ot� kasztelan wojnicki (La�fco z T�czyna w
ostatniej chwili wyst�pi� przeciwko kandydaturze Siemowita IV na kr�la
Polski i udaremni� jego elekcj�. Zdaniem O. Haleckiego nie ma w�tpliwo�ci,
Le panowie ma�opolscy - kt�rych reprezentantem by� �w Ja�ko z T�czyna -
mieli na my�li kandydatur� Jagie��y do tronu polskiego40. St�d te� poselstwo
W�odka do Wilna, ^ladem tego poselstwa mia� by� nie tylko wspomniany
przywilej dla Lublina, ale i zwrot w polityce zagranicznej Jagie��y) Zwrot ten
polega� na och�odzeniu stosunk�w z Zakonem Krzy�ackim, czego ewiden-
tnym dowodem by�o niedoj�cie do spotkania Jagie��y z wielkim mistrzem
Zakonu nad Dubiss� w maju 1383 roku;
Wspomniany tu ci�g wydarze�, zaproponowany przez O. Haleckiego,
jest tylko hipotez� opart� na kilku przes�ankach. Hipoteza ta zosta�a przyj�-
ta w literaturze - i jak to cz�sto bywa - uznana za fakt historyczny41. Nie-
mniej jednak ju� H. Paszkiewicz wysun�� zastrze�enia przeciwko tej hipote-
zie42. Po pierwsze, przeciwko misji W�odka w 1383 r. przemawia milczenie
�r�de�. Po drugie, okres mi�dzy zjazdem sieradzkim (28 III) a dat� przywile-
ju dla Lublina (15 IV) bt� zbyt kr�tki. Sk�d ten niespodziewany po�piech?
Po trzecie za�, H. Paszkiewicz zaprzeczy� twierdzeniu o jakim� zasadniczym
zwrocie w polityce Jagie��y wobec Krzy�ak�w w 1. po�owie 1383 r. I po
38 O. Halecki, Dzieje..., T. 1, s. 95-97.
39 Ten�e, Jadwiga..., s. 105.
40 Tam�e, s. 103.
41 H. Paszkiewicz, O genezie..., s. 205; P. �le�as, Jogaila lenkH karalius, (w:) Jogaila Red
A. Sapoka, Kunas 1935 (reprint: Vilnius 1991), s. 93-94. Z nowszej literatury wymienimy
przyk�adowo: M. Hellmann, op. dt., s. 31-32; G. Rhode, Die Os�grenze Polens-Politische
Entwicklung, kulturelle Bedeutung und geis�ige Auswirkung, Bd 1: Im Mittelalter bis zum Jahre
1401, Cologne Graz 1955, s. 298, 302; Z. Ivinskis, Litwa..., s. 54; H. Wisner, Unia..., s 22-
J. Wyrozumski, W 600. rocznice koronacji Jadwigi Andegawe�skiej, (w:) Dzie�o JadurigTi Jagie�-
�y..., s. 20 (z zastrze�eniem: �jak si� wydaje").
42 H. Paszkiewicz, O genezie..., s. 206-208. Ostatnio hipotez� t� zdecydowanie odrzuci�
J. T�gowski, Bezkr�lewie..., s. 98 (milczenie kroniki Janka z Czarnkowa) i 108 (z wielu
wzgl�d�w). ;
201
czwarte, (�ytuacja w Polsce w tym czasie by�a �zbyt nieuregulowana", by
mo�na by�o rozstrzyga� o losie korony i tronu polskiego. Ten ostatni argu-
ment jest - moim zdaniem - przekonywaj�cy. Wiele okoliczno�ci by�o bo-
wiem niejasnych i niepewnych: 'Jadwiga przebywa�a w Budzie, mia�a zale-
dwie 9 lat i by�a zar�czona z Wilhelmem Habsburgierr}. W tej sytuacji trudno
by�o dyskutowa� nad przysz�ym m�em dla Jadwigi. W sumie sam H. Pasz-
kiewicz sk�oni� si� do uznania ko�ca 1384 r. jako okresu �najintensywniej-
szych pertraktacji" Polak�w i Litwin�w, o czym ni�ej b�dzie mowa.
p�atem nie ma racji O. Halecki w swoich rozwa�aniach o misji wile�skiej
W��dka w kwietniu 1383 r. i wielkiej roli II zjazdu sieradzkiego w genezie
unii polsko-litewsklej. Jest to hipoteza wprawdzie frapuj�ca, ale ma�o pra-
wdopodobna. SStaczow� rol� w tej sprawie odgrywa przywilej dla Lublina
z 1383.}. Wydaje si� jednak, �e nie ma potrzeby wi�zania go z misj� W�odka,
kt�rej zapewne nie by�o w rzeczywisto�ci. Prawdopodobnie geneza tego
przywileju by�a inna. jBy� mo�e przywilej ten nale�y wi�za� z wojn� lite-
wsko-mazowieck� o Podlasie.(Wojna, podczas kt�rej Jagie��o odzyska� Pod-
lasie, utracone przez Litw� w roku poprzednim, wybuch�a �gdzie� w mar-
cu" 1383 r.43 (zob. wy�ej rozdzia� V, podrozdzia� 5). Zaj�cie Podlasia
otwiera�o Litwinom drog� do Polski bez po�rednictwa Mazowsza. Za� sto-
sunki Litwy z Mazowszem by�y w owym czasie napi�t�^Dowodem tego sta-
nu, opr�cz sprawy Podlasia, by�o zatrzymanie kupc�w wile�skich na Mazo-
wszu w ko�cu 1382 r. W tej sytuacji droga z Litwy na Lublin przez Podlasie
mia�a dla Litwy wa�ne znaczenie gospodarcze. Pozwala�a ona na po��czenie
z Krakowem i Lwowem. Tak wi�c przywilej Jagie��y dla Lublina by� raczej
pr�b� wyj�cia z izolacji gospodarczej Litwy. By� mo�e w dalszej perspekty-
wie by�y jakie� plany polityczne. �a polityk� t� stali kupcy niemieccy z Wil-
na, w tym ich przyw�dca Hanul z Rygi- O ich roli w genezie unii polsko-lite-
wskiej b�dzie jeszcze mowa, tu natomiast wska�� na rol� Hanula w genezie
przywileju dla Lublina^ �R�ka Hanula" mog�a odegra� swoj� rol�, wed�ug
opinii W. Semkowicza44. Niemniej sam przywilej wystawi� Jagie��o (wraz
z bratem Skirgie���) i on decydowa� o kierunkach polityki zagranicznej i go-
spodarczej Litwy.
W zwi�zku z wojn� litewsko-mazowieck� w 1383 r. pozostaje opinia nie-
mieckiego historyka Jacoba Caro, �e wojna ta jest dowodem �my�li lite-
wskiego ksi�cia o polskiej koronie"45. Jagie��o walczy� bowiem z Siemowi-
tem IV, kt�ry by� �pupilem Zakonu" i kandydatem do tronu polskiego^ Tak
wi�c jego walka o Podlasie mia�a by� jednocze�nie przygotowaniem do sta-
43 J. Krzy�aniakowa, J. Ochma�ski, op. cit., s. 73. Data nie jest pewna. Zobacz te�:
J. T�gowski, Bezkr�lewie..., s. 109.
44 W. Semkowicz, Hanul namiestnik wile�ski (1382-87) i jego r�d, �Ateneum Wile�skie",
T. 7:1930, s. 10.
45 Cyt. za: L. Kolankowski, Dzieje..., s. 31.
202
ra� o tron pol�ki. Twierdzenie to traktuj� jako ciekawostk� historiograficzn�,
nie utrzyma�o si� ono bowiem w literaturze przedmiotu. Podda� je krytyce
m.in. F. Koneczny, kt�ry wskaza�, �e wojn� o Podlasie �atwo jest wyt�uma-
czy� bez uciekania si� do twierdze� o planach przyj�cia polskiej korony
przez Jagie��� ju� w 1383 roku46. Wojny litewsko-mazowieckie toczy�y si�
bowiem �od wiek�w" (uwaga moja: to przesada), a kampania 1383 r. by�a
po prostu odwetem za wypraw� mazowieck� z roku poprzedniego.
Na marginesie jeszcze ciekawostka, kt�r� trzeba wyja�ni�. Ot� jeszcze
niedawno pojawi�o si� twierdzenie o dawnej genezie rozm�w polsko-lite-
wskichi inicjatywie polskiej na podstawie faktu, �e Litwini zgodzili si� wy-
p�aci� odszkodowanie Wilhelmowi Habsburgowi za zerwanie obietnicy
ma��e�stwa z Jadwig�j- Sk�d o tym wiedzieli? Rodzi si� logiczny wniosek,
�e Polacy musieli ich o tym poinformowa�. Wyja�niam, co nast�pujefTo pra-
wda, �e Litwini podnie�li spraw� tego odszkodowania w styczniu 1385 r.
