Wcześniej karanych było 12,80 procent badanych, a do popełniania przestępstw przed sprawą przyznało się z grupy wcześniej niekaranych 7,10 procent nieletnich.
Na podstawie badań prowadzonych przez H. Kołakowską-Przełomiec na grupie małoletnich sprawców zbrodni (A. Krukowski, 1983, s. 85) ustalono, że 40 procent badanych miało już wcześniej sprawy w sądach dla nieletnich; w tym 14 procent miało co najmniej dwie sprawy. Ponad połowa chłopców (53 proc.) jes?cxe przed p jpełnie-niem zbrodni dokonywała kradzieży.
Ucieczki
W roku 1999 Policja zatrzymała 5587 uciekinierów, z czego 1532 nieletnich uciekło z domów rodzicielskich, 3424 - z zakładów podległych Ministerstwu Edukacji Narodowej oraz 531 - z zakładów podległych Ministerstwu Sprawiedliwości (Raport KGP, 2000, s. 56). Dla porównania, w roku 1992 Policja zatrzymała 5814 nieletnich (2090 nieletnich uciekło z domów rodzicielskich, 2762 - z zakładów podległych MEN, 964 - z zakładów podległych MS; K. Sławik, 1994, s. 79).
Spośród badanych: l raz uciekło z domu 11 nieletnich (5,60 proc.), 2-5 razy uciekało 8 nieletnich (4,10 proc.), 6-10 razy uciekał tylko jeden nieletni. Stale ucieka (po-
RODZINNE UWARUNKOWANIA PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH...
159
wyżej 10 ucieczek) 11 nieletnich (5,60 proc.). Nie stwierdzono ucieczek w przypadku 128 badanych (65,31 proc.). W pozostałych 37 przypadkach (18,90 proc.) nie udało się ustalić liczby ucieczek.
W porównaniu z wynikami badań, prowadzonych ćwierć wieku temu przez Ewę Żabczyńską, okazało się, że obecnie ucieczki nie są tak częste. W latach siedemdziesiątych prowadzone wtedy badania wykazały ucieczki ponad 67 procent nieletnich. Obecnie ucieka około 34,69 procent badanych.
Wyniki badań Z. Lorka są zbieżne z wynikami uzyskanymi w trakcie naszych badań.
Struktura rodzin badanych
Liczba rodzin niepełnych wzrasta każdego roku. W roku 1974 rodzin niepełnych było l 043 tyś. i w porównaniu z liczbą 7 514 tyś. rodzin dzietnych oznaczało to, że co ósma rodzina w Polsce miała niepełną strukturę. W roku 1990, na ogólną liczbę 6 353,9 tyś. małżeństw z dziećmi - l 363,5 rys. miało niepełną strukturę (co szósta rodzina) (J. Brągiel, 1990, s. 23). Według Rocznika Statystycznego (1999), w roku 1998 liczba rodzin dzietnych wynosiła 6 323 tyś., a rodzin niepełnych l 574 tyś. Świadczy to o niewątpliwym wzroście liczby rodzin rozbitych, bowiem aż co czwarta rodzina posiada nieodpowiednią strukturę.
Tabela 2
Struktura rodziny badanych
Badany popełnił przestępstwo
grupowo p-ko
indywidualnie p-ko
Struktura 'cL 'E-
rodziny 3
C U % :il % ŁS e s >, % C
B c
Rodzice 108 55,10 5 2,60 10 5,10 29 14,80 17 8,70 3 1,50
żyją
Ojciec 4 2,00 1 0,50 1 0,50 1 0,50 1 0,50 1 0,50
nie żyje
Matka 5 2,60 0 0 1 0,50 1 0,50 0
nie żyje
Brak
danych 7 3,60 0 — 0 — 0 — 0 — 0 —
W przypadku naszych badań ustalono, że 172 nieletnich posiada rodziny o prawidłowej strukturze. Ze względu na brak danych w przypadku 7 nieletnich, stwierdzono, że nieprawidłową strukturę posiada 16 rodzin, co stanowi 8,20 procent ogółu. Tak więc co 11 nieletni pochodzi z rodziny o nieprawidłowej strukturze.
160
Jacek Stelmach
Sytuacja rodzinna badanych
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że większość badanych, tj. ponad 68 procent mieszka razem ze swoimi rodzicami.
Tabela 3
Sytuacja rodzinna badanych
Mieszka z: Badany popełnił przestępstwo
grupowo p-ko indywidualnie p-ko
mieniu % 3 2 '? 5 o •*! % innym przepisom % mieniu % 3 3 'ź 3 o &| % innym przepisom %
rodzicami 76 38,80 4 2,00 8 4,10 18 9,20 15 7,70 3 1,50
matką 25 12,80 2 1,00 2 1,00 6 3,10 1 0,50 1 0,50
ojcem 3 1,50 0 - 0 - 0 - 1 0,50 0 -
dziadkami 2 1,00 0 - 0 - 1 0,50 0 - 0 -
matką i ojczymem (konkubin em) 4 2,00 0 - 1 0,50 2 1,00 2 1,00 0 -
ojcem i macochą (konkubiną) 2 1,00 0 - 0 - 1 0,50 0 - 0 -
w zakładzie 0 - 0 - 0 - 0 - 0 - 0 -
inna odpowiedź 1 0,50 0 - 0 - 0 - 0 - 0 -
Brak danych 9 4,60 0 - 0 - 0 - 1 0,50 0 -
Z badań H. Kolakowskiej-Przełomiec wynika, że tylko 7 procent badanych jest wychowywanych w rodzinach rekonstruowanych.
„(...) Ogółem 21 procent badanych wychowuje się w rodzinach matek samotusch' (A. Krukowski, 1983, s. 87).
Wyniki te są zbieżne z wynikami osiągniętymi w trakcie badań prowadzonych w Sądzie Rejonowym w Cieszynie.
W porównaniu jednak z badaniami I. Budrewicz (1992, s. 114), gdzie około 72,2 procent badanych mieszkało z rodzicami, stwierdzono, że w grupie naszych badanych aż o blisko 10 procent mniej mieszka z rodzicami.
Większą różnicę, chociaż nie we wszystkich kategoriach, można zaobserwować w zestawieniu wyników naszych badań z wynikami badań R. Giermakowskiej (1987), gdzie z grupy 200 nieletnich przestępców: 41,5 procent mieszkało z ojcem i matką, 35,5 procent - z matką, 4,5 procent - z ojcem, 2,0 - procent z innym członkiem rodziny, 11,5 procent - z matką i ojczymem, 1,0 procent - z rodzicami zastępczymi, 4,0
1 Uzyskano tylko jedną odpowiedź w tej kategorii, dotyczącą siostry nieletniego.
RODZINNE UWARUNKOWANIA PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH...
161
procent - w Państwowych Domach Dziecka. Wynika to jednak przede wszystkim z tego, że nieletni ci pochodzą z grupy dobranej według kategorii ciężkości przestępstwa.
W prowadzonych przez nas badaniach 63,40 procent nieletnich mieszka w rodzinach o prawidłowej strukturze. Tak więc w blisko 40 procentach przypadków stwierdzić można zamieszkiwanie badanych w rozbitych rodzinach.
Wykształcenie rodziców