Fronton, ok. 100-166, retor rz.
Pochodzi³ z Cyrty w Numidii. Wykszta³cony w prawie i reto-
ryce, piastowa³ kolejno wysokie urzêdy a¿ do godnoœci konsula
w 143. Ze wzglêdu na s³abe zdrowie wycofa³ siê z polityki,
a poœwiêci³ pracy dydaktycznej we w³asnej szkole retoryki.
Powo³any na dwór cesarski przez Antonina Piusa, by³ wycho-
wawc¹ 2 przysz³ych cesarzy, Marka Aureliusza i Lucjusza We-
rusa. Przebywa³ tam do œmierci. Czas jego ¿ycia okreœlaj¹ kon-
takty z uczniami i osobami bliskimi dworu, ujawnione w o¿y-
wionej korespondencji. Korespondencjê tê, pisan¹ po ³ac. i gr.,
odkryto dopiero w 1815 na palimpsestach z VI w. z Bibliotek
Ambrozjañskiej i Watykañskiej. Wbrew oczekiwaniom zawie-
ra³a ona g³ównie rozwa¿ania retoryczne i jêzykowe, a mniej
wiadomoœci historycznych. Listy F. przyczyni³y siê jednak do
ujawnienia ciekawych rysów charakteru ->-Marka Aureliusza, L.
Werusa, Starszej i M³odszej Faustyny, jak te¿ do poznania ¿y-
cia domowego na dworze Antoninów. Marek Aureliusz mimo
ca³ego szacunku dla F. sk³ania³ siê wyraŸnie raczej ku filozofii
ni¿ retoryce zalecanej przez nauczyciela. Zachowa³a siê kores-
pondencja F. z Markiem Aureliuszem, na któr¹ z³o¿y³y siê listy
pisane w okresie, gdy Marek Aureliusz by³ jeszcze nastêpc¹
tronu ('5 ks.)., jak równie¿ z czasów jego panowania (5 ks.);
listy .na tematy retoryczne zawarte w zbiorach De eloouentia
(O wymowie) oraz De orationibus (O mowach), w których F.
usi³uje przekonaæ cesarza o wy¿szoœci wymowy nad filozofi¹;
listy stanowi¹ce rozprawy retoryczno-historyczne, pomyœlane
jako wstêp do traktatu o wojnie Werusa z Fartami, zatytu-
³owane Principia historiae (Zasady historii), których wzorem
by³ zapewne opis wojen z Hannibalem w dziele -^Liwiusza; od-
powiedŸ F. na list Marka Aureliusza po œwie¿o poniesionej
klêsce z Fartami zatytu³owana De bello PgrthŸco (O wojnie
z Fartami); 4 listy o wakacjach w Alsium, De feriis Alsieras¿bus,
a taik¿e przybrane w formê listów ¿artobliwe æwiczenia reto-
ryczne Laudes jurni et pulveris (Pochwa³a dymu i kurzu) oraz
Laudes neglegentiae (Pochwa³a niedbalstwa); wreszcie 2 listy
De nepote amisso (O utracie wnuka), z których pierwszy jest
krótkim, konsolacyjnym listem Marka Aureliusza do F., drugi
natomiast - obszern¹, bardzo piêkn¹ odpowiedzi¹ F., ukazuj¹c¹
nam go jako cz³owieka szlachetnego,, wra¿liwego, ¿yczliwego dla
ludzi i bynajmniej nie s³u¿alczego wobec cesarza. Korespon-
dencja F. z Werusem zawarta by³a w 2 ks., z Antoninem Piusem
w l ks., która przypomina swoim charakterem wymianê listów
Fulgêntius 204
miêdzy ces. Trajanem a ---Pliniuszem M³. Ad amicos (Do przy-
jació³),, w '2 ks., obejmuj¹ wy³¹cznie listy F.; znajduje w .nich
swój wyraz jego ¿yczliwoœæ i zaanga¿owanie w sprawy przy-
jació³ (l list pisany jest po gr.). Zachowa³ siê równie¿ zbiór
listów gr.. -wœród mich korespondencja z ->-Appianem i in. Z mów,
które utrwali³y s³awê F. jako mówcy, nic siê nie zachowa³o,
prócz niewielkich fragmentów i tytu³ów, np. Panegyrici - pa-
negiryki 'na Hadriama i Antonina Piusa; z mów s¹dowych -
mowa przeciw ->-Herodowi Attykowi; s³yszymy te¿ o mowie
przeciw chrzeœcijanom, w których F. upatrywa³ wrogów satuki
oratorskiej. Znamy wreszcie 'tytu³y .pewnych 'przemówieñ w se-
nacie i innych mów okolicznoœciowych. F. nie stworzy³ jedno-
litego .systemu .retorycznego, lecz wiedzê sw¹ opiera³ na reto-
ryce -^Theodorosa z Gadary,, a pos³ugiwa³ siê terminologi¹
bêd¹c¹ w powszechnym 'u¿yciu. W korespondencji F. najwiêcej
miejsca zajmuj¹ 'przepisy dotycz¹ce doboru wyrazów i ich miej-
sca w zdaniu. F. uwa¿a, ¿e od czasów ---Cycerona, którego bar-
dzo ceni, rozpowszechni³a siê zbytnia swoboda i niedbalstwo
w dobieraniu i szeregowaniu s³ów, zanik³a troska o w³aœciwe
formu³owanie myœli. F. zaleca wiêc nawrót do dawnych pisa-
rzy; od nich zapo¿ycza wyra¿enia, zwroty, sentencje, sporz¹dza
te¿ wyci¹gi frazeologiczne. F. pragn¹³ tym sposobem przyczyniæ
siê do odrodzenia jêzyka ³ac. i literatury rz. Mimo tych usi³o-
wañ sam nie 'potrafi³ wyzwoliæ .siê od wp³ywów stylu swej
epoki i pisa³ jêzykiem nienaturalnym, prze³adowanym, sztucz-
nie okraszonym archaizmami. F. skupi³ wokó³ siebie kr¹g zwo-
lenników stylu archaizuj¹cego, którzy od niego zwali siê Fron-
toniami. To zami³owanie do starej literatury i tendencja do-
szukania w niej wzorów narodzi³y siê ju¿ za czasów ces. Au-
gusta. Jednym z poprzedników F. by³ Walerius ->-Probus. Za
panowania ces. Hadriana ów ruch prze¿ywa najwiêkszy roz-
kwit. D³ugo jeszcze po œmierci znajdowa³ F. kontynuatorów,
a póŸniejsi pisarze (zw³aszcza III w.) czêsto na nim siê wzo-
rowali. L.R.
FULGÊNTIUS, Fabius Planciades, po!. Fulgencjusz, V w., pisarz
rz. Pochodzi³ z Afryki, gdzie te¿ dzia³a³; nie nale¿y identyfiko-
waæ go z ->-Fulgencjuszem biskupem Ruspe ¿yj¹cym na prze-
³omie V/VI w. W dziele Mitologiarum libri III (3 ksiêgi mito-
logii) wyjaœnia F. "w³aœciwy i realny" sens mitów staro¿ytnych.
Interpretacjê mitów wk³ada najpierw w usta Muzy Kaliopy,
a tak¿e alegorycznych postaci Filozofii i Uranii, ale w dalszym
ci¹gu dzie³a odstêpuje od tego chwytu kompozycyjnego i sam
najpierw krótko referuje mit,,, 'potem zaœ czêsto ucieka siê do
fantastycznego, nonsensownego etymologiz.owania objaœniaj¹c
"w³aœciwy" sens mitów. Dzie³o F. obfituje w cytaty autorów
staro¿ytnych i 'dziêki temu ma pewn¹ wartoœæ Ÿród³ow¹. Expo-
sttto 'Yirgilianae continentiae secundum philosophos moralis
(Przedstawienie .zawartoœci Wergiliusza w œwietle filozofów) to
alegoryczmo-moTalizatorskie objaœnienie Eneidy, tym razem w³o-
¿one w usta ---Wergiliusza. Dla F. Eneida jest odbiciem ¿ycia
ludzkiego. Ksiêgi I-VI opracowane s¹ obszerniej,, ks. VII-XII
w kilku zdaniach. F. uwa¿a³ swoj¹ pracê za naukow¹ egzegezê
poematu Wergiliusza, a choæ nie by³a ona naukowa, wywar³a
205
Gaius
jednak wielki wp³yw na alegoryczn¹ interpretacjê Eneidy od
œredniowiecza a'¿ po renesans. Inne dzie³o F., De aetatibus mun-
di et hominis (Okresy rozwoju œwiata i cz³owieka), mia³o przed-
stawiaæ historiê powszechn¹ od Adama i Ewy a¿ do czasów
cesarzy w 23 rozdzia³ach (zachowa³o siê 14), odpowiadaj¹cych
poszczególnym literom alfabetu. Przy tym opisuj¹c okres odpo-
wiadaj¹cy danej literze alfabetu F. tej w³aœnie litery nie u¿ywa³.
Tego typu igraszki F. wprowadza³ po raz 'pierwszy do literatury
rz. Wreszcie praca F. E-rposŸtio sermonum (Mitiouorum (Objaœ-
nienie dawnych wyrazów) przynosi objaœnienie za pomoc¹ cy-
tatów (czêsto nawet zmyœlonych) 62 rzadkich wyrazów laæ. Pseu-
dona'uik'owe wywody F. zawieraj¹ mnóstwo b³êdów i niepraw-