Historia wymaga pasterzy, nie rzeźników.

. .?@85E0H0 G8A;5=8F8 87J "0B0@J, 8 87>GB>H0 2AN 75<;5 !C740;A:CN, 8 O70=A:CN 8 C@><A:CN, 8 ?>AB028H0 45AOB8==8:K, 8 A>B=8:8, 8 BKAOH=8:K 8 B5<=8:K 8 2AO C@O482H5, 2>72@0B8H0AO 2> @4C, B>GLN =5 GB>H0 0@E8<0=4@8B>2J, 8 83C<5=>2J, 8 8=>-:>2J, 8 ?>?>2J, 8 40:>=>2J, 8 :@K;>H0=J 8 2A53> ?@8GB0 F5@:>2=03>, :B> 7@8BL =0 >A?>40 >30 8 =0 ?@5G8ABCN >3>@>48FC, 8 2>42>@O5BAO 2J 4><C >A?>4=8, 8 A;C68BL >6H<J 05@:20<J"33.
Przytoczony fragment dowodzi, i| w sferze finansowej zostaBo zachowane prawo WBodzimierzowe, zwalniajce Ko[ciB i caB sfer spoBeczn podlegB Ko[cioBowi, od podatku. Jednak kronika donosi o faktach ubiegania si przez metropolitw ka|dorazowo o zwolnienie podatkowe. Ludno[ nie podlegBa administracyjnie Ko[cioBowi odprowadzaBa podatek pocztkowo za po[rednictwem urzdnikw chana (daDszcziki, popBu|niki, ta-mo|niki), pzniej poprzez ksicia wyznaczonego przez chana, ktry zbieraB pienidze od ksi|t swojej linii, a nawet za po[rednictwem dowolnej osoby, jaka wykupiBa mo|liwo[ zbierania podatkw. F. Koneczny, przytaczajc relacj naocznego [wiadka Thomasa de Spalato, podaje, i| Tatarzy pozostawili na Rusi dorogw (baskak). Urzdnicy ci, w kancelariach pokrywajcych si ze stacjami pocztowymi (jam), kontrolowali dokumenty (paizy) podr|nym pozostajcym w sBu|bie ksi|cej i samym ksi|tom (jarByki)34. Baskak przybywaB
32 A:>2A:0O 8 !>D89A:0O ;5B>?8A8,! .,%. 5, !0=:B 5B5@1C@3 1848, s. 184; >A:>2A:89 ;5B>?8A=K9 A2>4 :>=F0%# 25:0, ! , t 25, >A:20-5=8=3@04 1949, s. 138.
33 0B@80@H0O 8;8 8:>=>2A:0O 5B>?8AL, ! , A 10, op.cit., s. 141.
34 F. Koneczny, Dzieje Rosji, t. 1, Warszawa 1917, s. 264-265.
Specyfika kultury etyczno-prawnej Rusi dzielnicowej i okresu mongobkiego 159
na swoj placwk wraz z rodzin i kupcami, ktrzy wymuszali dla siebie przywileje handlowe, nie przestrzegali prawa miejscowego, zakBadali osady na cudzych gruntach.
Baskakowie tworzyli sBu|b ochrony wewntrznej. Kroniki potwierdzaj ten fakt, opisujc ekspedycj karn przeciwko Nowogrodowi, ktry nie chciaB uzna na tronie wielkoksi|cym Wasyla JarosBawowicza, posiadajcego jartyk chaDski:
  ;5B> 6781 [1273] =O7L 25;8:8 0A8;59 /@>A;028G (...) AJ 25;8:8<J 10A:0:><J >;>48<5@A:8<J 0@30<0=><J, 8 A> :=O75<J 940@><J 8 AJ <=>3K<8 "0B0@K F0@52K<8 2>520;8 >23>@>4F:V0 2;0AB8"35.
Baskakowie na rozkaz chana, nazywanego w kronikach carem, wspierali akcje polityczne wynikBe z jego decyzji.
Podstaw organizacji Imperium Mongolskiego byBo wojsko. Armia skBadaBa si z |oBnierzy wielu nacji. Dowdcze funkcje peBnili w nim MongoBowie. Pierwszy nabr Rusinw odbyB si w latach 1238-124136.
W tym samym czasie, gdy miasta ruskie popadaBy w coraz wiksz zale|no[ od Tatarw, Ko[ciB odnosiB sukcesy w dziele chrystianizacji. Wtedy bowiem, w znacznej mierze, zaniknB obyczaj pogaDski. SpoBeczeDstwo ruskie poddaBo si chrze[cijaDskiemu prawu. W czasach mongolskich Ko[ciB zachowaB tak|e swoje uprawnienia sdownicze, gwarantowane wcze[niej przez Ustaw WBodzimierza i Ustaw JarosBawa, ale musiaB zabiega o ich przedBu|enie.