X


Historia wymaga pasterzy, nie rzeźników.


(3) Wi�kszo�� wybor�w moralnych zawie-
ra w sobie nieusuwalne sprzeczno�ci
i jest przesycona niepewno�ci� i rozter-
kami.
(4) Nie ma �adnej formy etycznego uni-
wersalizmu, zatem regu�y post�powania
nie mog� by� powszechne.
Bauman zauwa�a, �e postmodernizm nie tyle
postuluje wzgl�dno�� rozmaitych regu� po-
st�powania czy kodeks�w etycznych, co ra-
czej wzgl�dno�� tych regu� demaskuje. Wyni-
ka z tego, �e sam postmodernizm nie powi-
nien oferowa� �adnego wzorca post�powania,
� RAMKA 2.~
Jeden z najbardziej wp�ywowych lider�w nurtu ponowoczesno�ci, filozof Michel Fou-
cault, za najwa�niejsze dla socjalizacji w epoce nowoczesno�ci uznaje stosunek do dys-
cypliny i stosunek do prawdy (Foucault,1977; Melosik, 1995).
Zdaniem Foucaulta, dyscyplinowanie jest sposobem wymuszania to�samo�ci, za-
lecanej przez grupy i instytucje odwo�uj�ce si� do "technologii w�adzy". Wyr�nia on
trzy sposoby dyscyplinowania, b�d�ce procedurami dyskretnego wymuszania konfor-
mizmu:
(1) Hierarchiczna obserwacja, czyli takie organizowanie �ycia spo�ecznego, aby mo�-
liwa by�a ci�g�a obserwacja wszystkich uczestnik�w oraz eliminacja przestrzeni,
w kt�rej mo�na si� ukry� przed okiem kontrolera; rzecz jasna, wi�ksze "prawo" do
obserwacji innych maj� osoby wy�ej postawione w hierarchii.
(2) Testowanie, dokumentowanie, sprawdzanie (examination) poprzez konstruowanie
dokumentacji indywidualnych przypadk�w, akt osobowych, list grzech�w i przewi-
nie�, rangowe klasyfikacje ludzi ze wzgl�du na arbitralnie za�o�one kryteria itp.
(3) Normalizuj�ce os�dzanie, polegaj�ce na r�norodnych praktykach, kt�re najcz�-
�ciej w spos�b skryty standaryzuj� zachowanie si� ludzi, okre�laj�, co jest w�a�ci-
we, a co nie.
Reakcja na te nowoczesne sposoby dyscyplinowania polega� musi, zdaniem Fou-
caulta, na odrzucaniu stabilnej to�samo�ci, na tworzeniu dora�nych warto�ciowa�.
Tymczasem reakcj� okaza� si� nieoczekiwanie wzrost popularno�ci r�nych fundamen-
talizm�w.
Problem prawdy jest jeszcze bardziej z�o�ony, poniewa� ca�a nowoczesna tradycja
kulturowa traktuje j� jako co� absolutnego, niewzruszonego i niepodzielnego. Tymcza-
sem - co podkre�la Foucault - prawda jest przelotna i warunkowa, niepewna i nietrwa-
�a, a wreszcie, co najwa�niejsze - niejedna. S�owem, jest wiele prawd dotycz�cych tego
samego. Podobny los spotyka w postmodernizmie szereg innych poj�� - takich jak spra-
wiedliwo��, wolno��, r�wno��, cz�owiecze�stwo. Tre�� tego ostatniego poj�cia zawsze
uzale�niona jest od stosowanych praktyk spo�ecznych. Natura ludzka jest przedmiotem
ci�g�ego definiowania i redefiniowania. Podobny punkt widzenia przedstawi� John Du-
ckitt (1992). Pokaza� mianowicie, jak spos�b rozumienia niekt�rych zjawisk, na przyk�ad
rasizmu, zmienia� si� wraz ze zmian� warunk�w ekonomicznych czy politycznych.
86
HISTORIA I TEORIE PSYCMOLOGICIHE
wzorca osobowego czy koncepcji natury
ludzkiej. Tymczasem jedn� z licznych (zob.
Nowak, 199' niekonsekwencji, b�d� te� we-
wn�trznych sprzeczno�ci postmodernizmu
jest fakt, �e rekonstruuje on swoist� kon-
cepcj� (a �ci�lej - koncepcje) natury ludzkiej.
Explicite wywi�d� to Bauman (1993). S�dzi-
my, �e jest to warte przytoczenia, poniewa�
"w znacznym stopniu k��ci si� z dotychczaso-
w� wiedz� psychologiczn� o cz�owieku.
Ponowoczesn� koncepcj� cz�owieka trud-
no zrozumie� bez zanalizowania podstawo-
wych opozycji mi�dzy nowoczesno�ci� i po-
nowoczesno�ci�. Najwa�niejsza z tych opo-
zycji dotyczy sta�o�ci i zmienno�ci. Doktry-
naln� cech� nowoczesno�ci by�o to, co sta�e,
na przyk�ad:
(1) rzeczywisto�� - w odr�nieniu od z�u-
dzenia,
R~IYII(A 1.3
(2) g��bia - w odr�nieniu od powierzchow-
no�ci,
(3) istota rzeczy - w odr�nieniu od obja-
w�w,
(4) powtarzalno�� - w odr�nieniu od loso-
wo�ci i epizodyczno�ci,
(5) stabilno�� - w odr�nieniu od zmien-
no�ci,
(6) trwa�e d��enia-w odr�nieniu od kapry-
su i zachcianki itp.
Doktrynaln� cech� ponowoczesno�ci jest
przelotno��, tymczasowo��, poszukiwanie
przyjemno�ci, zanik trwa�ych zwi�zk�w, za-
nik jednego postulowanego idea�u cz�owieka.
Bauman pisze: "Osobowo�� i�cie ponowo-
czesna wyr�nia si� brakiem to�samo�ci. Jej
kolejne wcielenia zmieniaj� si� r�wnie szyb-
ko i gruntownie, co obrazy w kalejdoskopie"
(1993, s. 14).
Tendencje typowe dla ponowoczesnej koncepcji cz�owieka realizuj� si� na cztery spo-
soby i uosabiane s� w czterech wzorcach post�powania, dla kt�rych Bauman proponu-
je metaforyczne nazwy:
(1) Spacerowicz - d���cy do wolno�ci i unikaj�cy ogranicze� przez to, �e stroni �d
trwa�ych i bliskich kontakt�w z lud�mi. Jego kontakty z innymi s� co najwy�ej po-
wierzchowne. Ulubion� przestrzeni� spacerowicza s� arkady, deptaki, ci�gi handlo-
we, wybiegi pokaz�w mody Nigdzie nie zatrzymuje si� na d�u�ej, niczego nie mu-
si zapami�tywa�, unika zdarze� rozci�gni�tych w czasie. Jest to poszukiwacz
"b�yskotek" daj�cych zadowolenie.
(2) W��cz�ga - traktuj�cy �ycie jak kolekcj� przystank�w, kt�re szybko si� opuszcza.
Powodowany ci�g�ym deficytem bod�c�w, poszukuje odmiany, zmienia trasy swo-
jej w��cz�gi. Unika przywi�zywania si� do czegokolwiek i kogokolwiek, unika sil-
niejszych uczu�, przyjemno�ci upatruje w zmianie.
(3) Turysta - kolekcjoner wra�e� i opowie�ci. Najbardziej przeze� poszukiwana jest
odmienno��, nowo��, inno��. Urzeczywistnia to na marginesie "prawdziwego" �y-
cia. Pragnienie wra�e� i opowie�ci realizuje wtedy, gdy tymczasowo opuszcza dom.
(4) Gracz - mi�o�nik �ycia w �wiecie ryzyka. Celem gracza jest wygrywanie: zgodnie
z regu�ami, ale bez lito�ci i bez sympatii dla innych. Z drugiej strony jednak obo-
wi�zuje go regu�a niechowania urazy do wygrywaj�cego wtedy, gdy sam przegry-
wa. Gra, rozgrywka jest tu epizodem, zamkni�t� ca�o�ci�, �adna gra nie ma swojej
historii.
PSlICH0L0GICZNE KONCEPCJE CZt0WIEKA S %
�atwo zauwa�y�, �e podstawowy mecha-
nizm zachowania jest wsp�lny dla czterech
opisanych w ramce 2.3 wzorc�w post�powa-
nia. Jest to deficyt bod�c�w, potrzeba wra�e�,
poszukiwanie nowo�ci. Jest to tak�e przelot-
no��, kr�tki zak�adany czas kontaktu z obiek-
tem. Jest to te� koncentracja na przyjemno�ci

Podstrony

Drogi uĚźytkowniku!

W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.

Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.

 Tak, zgadzam się na nadanie mi "cookie" i korzystanie z danych przez Administratora Serwisu i jego partnerĂłw w celu dopasowania treści do moich potrzeb. Przeczytałem(am) Politykę prywatności. Rozumiem ją i akceptuję.

 Tak, zgadzam się na przetwarzanie moich danych osobowych przez Administratora Serwisu i jego partnerĂłw w celu personalizowania wyświetlanych mi reklam i dostosowania do mnie prezentowanych treści marketingowych. Przeczytałem(am) Politykę prywatności. Rozumiem ją i akceptuję.

Wyrażenie powyższych zgód jest dobrowolne i możesz je w dowolnym momencie wycofać poprzez opcję: "Twoje zgody", dostępnej w prawym, dolnym rogu strony lub poprzez usunięcie "cookies" w swojej przeglądarce dla powyżej strony, z tym, że wycofanie zgody nie będzie miało wpływu na zgodność z prawem przetwarzania na podstawie zgody, przed jej wycofaniem.